Richard Powers, Het zingen van de tijd

Het was een hele klus, die 765 dichtbedrukte bladzijden, maar het was zeker de moeite waard. Wat Richard Powers met Het zingen van de tijd heeft gepresteerd, is niet gering. Hoed af. Maar tegelijk gebruik ik het werkwoord ‘presteren’ ook niet vanwege een onverdeelde bewondering: romans schrijven is geen sportdiscipline. Er moeten geen records gebroken worden.

Het zingen van de tijd is een buitengewoon ambitieuze roman. Een uitgebreide familiegeschiedenis vormt de dragende structuur voor een ideeëngebouw met drie vleugels: racisme in de Verenigde Staten tussen de Tweede Wereldoorlog en het begin van de 21ste eeuw; de muziekgeschiedenis van Palestrina tot hiphop; de meest geavanceerde theorieën over de Tijd (met hoofdletter).

In een geslaagde roman zijn, althans volgens mijn opvatting, alle onderdelen noodzakelijk en op een noodzakelijke manier met elkaar verbonden. Daarmee bedoel ik dat ze vanuit artistiek oogpunt gezien niet anders hadden kunnen zijn en niet anders met elkaar hadden kunnen verbonden zijn. Bovendien moet de compositie van het geheel evenwichtig zijn. Daarom vind ik dat Het zingen van de tijd als een driehoekig gebouw met gelijke zijden had moeten zijn – elk van die zijden heeft een gelijke dragende kracht, of hoort die te hebben. De personages (over wie ik het hier verder niet zal hebben) mogen niet worden gereduceerd tot dragers of vertegenwoordigers van ideeën. Zij dienen een geloofwaardige psychologie en psychologische ontwikkeling te hebben.

Laat mij het beeld van het driehoekige gebouw verder uitwerken. In elk van de zijden is een afdeling (thema) ondergebracht.

Powers is er goed in geslaagd om de afdelingen racisme en muziek stevig met elkaar te verbinden. Ruwweg gesproken komt het hier op neer: je hebt blanke muziek en je hebt zwarte muziek. Waar de macht in de wereld overwegend blank is, slaagt de zwarte muziek er steeds nadrukkelijker in om te infiltreren. De achtergestelde zwarte haalt zijn gram via de muziek. Vandaar dat het vanuit zwart perspectief gezien eigenlijk beter is om niet bij te dragen tot een verdere verspreiding van de blanke, Europese, voornamelijk klassieke muziek. De zwarte kan beter de eigen culturele eigenheid versterken en uitdragen. Het gevaar schuilt natuurlijk wel om de hoek dat de blanke wereld de zwarte cultuurproducten (blues, rock, jazz, soul, motown, rap, hiphop, rythm & blues, enzovoort) recupereert waardoor ze als emancipatorisch instrument onschadelijk worden gemaakt.

De verbondenheid van de afdelingen muziek en tijd lijkt mij ook duidelijk. Muziek en tijd zijn per definitie op een natuurlijke wijze met elkaar verbonden. Er is om te beginnen de geschiedenis van de muziek. Polyfoon, symfonisch, de beat: elke fase speelt zich af in een welbepaalde tijd, in een maatschappelijke context. In die zin heeft muziek het vermogen om je naar een andere tijd te brengen. Dat kan muziek ook doordat herinneringen zich erop enten: je hoort een deuntje uit je jeugd en kijk, je bent er weer helemaal in terug. Muziek is in zekere zin tijd. Muziek ontrolt zich in de tijd, bestaat uit tempi, kan traag of snel gespeeld worden, enzovoort.

Het moet gezegd dat Powers een meester is in het beschrijven van muziek – voorwaar geen sinecure. Er staan nogal wat van die beschrijvingen in het boek – en hoe lang ook ze uitgesponnen zijn, ze vervelen nooit. Er zijn grosso modo twee soorten beschrijvingen. De eerste expliciteren het tempo, het ritme, de cadans. Dan kan de gespeelde muziek bijvoorbeeld vergeleken worden met een voorbijdenderende trein. De zinnen, ook in de vertaling, krijgen een verhoogde muzikaliteit, hun ritme probeert het beschreven soort muziek te evoceren. De tweede soort beschrijvingen zijn de lyrische. Ze zijn associatief: de gespeelde muziek roept beelden op en dan wordt de beschreven muziek vergeleken met – bijvoorbeeld – een nachtelijk landschap waar een ijzige volle maan achter de wolken komt gloren. Ook geslaagd – maar misschien minder relevant.

Twee van de drie zijden van onze driehoek hebben we al: de afdelingen racisme en muziek zijn verbonden;  de afdelingen muziek en tijd ook. Maar hoe zit het met de verbinding tussen enerzijds het historisch thema van het racisme (met die hele reeks van aanwijsbare incidenten, gaande van de slavernij, de segregatie in het Zuiden, de rassenwetten, Black Power en de marsen op Washington tot de rassenrellen en plunderingen die tot op vandaag de grote steden teisteren) en anderzijds de gesofisticeerde theorieën over de Tijd (relativiteitstheorie, snarentheorie, quantummechanica, enzovoort – ze komen allemaal aan bod). Hier is het verband geforceerd, of artificieel – de verbinding tussen deze vleugels wankelt en zoals dat gaat met driehoekige constructies, denk aan een driepikkel: als een van de zijden (poten) gammel is, loopt het hele bouwwerk instortingsgevaar.
Powers heeft nochtans stevig getimmerd aan de Tijd-zijde van zijn constructie. Hij laat de lezer op allerlei manieren heen en weer in de tijd stuiteren. Zowel op het niveau van de hoofdstukken – het ene speelt zich af in de jaren vijftig, dan gaat het weer naar de jaren zestig, dan weer terug, enzovoort – als op talloze plaatsen in het verhaal zelf. Powers laat zijn personages bijzonder vaak vooruitzien, voorspellen, zich herinneren, terugblikken op… Dat kan in de handelingen van de personages, maar ook, op een kleinere schaal, binnen bepaalde passages, zelfs binnen zinnen:

 

Maar dat is niet alles: Powers laat bepaalde gebeurtenissen of uitspraken zich herhalen, en zelfs op een magisch-realistische manier in elkaar overvloeien. Zo vindt de cruciale ontmoeting van twee van de hoofdpersonages plaats op de Mall in Washington, en hij voltrekt zich door toedoen van een verloren gelopen kind. Zeshonderd bladzijden en, in het tijdsverloop van het verhaal, bijna een halve eeuw later wordt gesuggereerd dat het kleinkind van dat koppel dat verloren gelopen kind is. Ik weet dat het ongeloofwaardig klinkt, maar dat is wel wat Powers probeert te doen. Hij creëert een soort van wormgat in zijn verhaal – enfin, twéé wormgaten – en je kunt in het ene vallen en door het andere in die totaal andere situatie terechtkomen. Vooruit of achteruit.

Geloofwaardiger is de herhaling die tot stand komt doordat een door een van de ouders uitgesproken zin vele jaren later letterlijk wordt hernomen door de dochter, al was die aanvankelijk helemaal niet door dat zinnetje gecharmeerd.

Er valt veel te zeggen over Het zingen van de tijd. Het is een interessante roman, met heel veel boeiende en mooie passages. Maar ik vrees dat Powers zijn krachten een beetje heeft overschat. Dit is maakwerk, een verpakking voor ideeën, maar zonder een onweerlegbare artistieke waarde die kan ontstaan vanuit de dwingende noodzaak van de aangebrachte structuur. Een structuur die niet wordt gekenmerkt door een dergelijke dwingende noodzaak is artificieel, geforceerd, kunstmatig. Dat is wat, vrees ik, van Het zingen van de tijd moet worden gezegd voor zover we het beschouwen als roman en dus als kunstwerk. Hoe interessant en relevant het boek verder ook moge zijn.

los ingeslagen 23

30 augustus 2012

 

Ik was opgeroepen om op de Dienst Bevolking mijn nieuwe identiteitskaart af te halen (die de vorige, nog maar net nieuw overigens, die in mijn kwijtgespeelde brieventas stak, moest vervangen) maar ik was niet de enige en dus moest ik een nummertje ‘trekken’ en plaatsnemen op de stoelen voor het kantoor. Ik zat er eerst naast een Japanse toerist die in zijn iPhone zat te schreeuwen, tot mevrouw X. (ik ken haar naam niet) in de rij voor de mijne ook kwam zitten wachten. Ik ging naast haar zitten: om aan de Jap te ontkomen maar ook voor een babbel.

De laatste maanden dat ik in het appartement 4b woonde, woonde mevrouw X. daar ook. Ze was erg vriendelijk, een beetje eenzaam ook, had ik de indruk. Als we elkaar zagen, wisselden we altijd net iets meer uit dan die obligate begroeting. Maar dit keer kwam ik meer aan de weet. Ik had haar vorige week zien verhuizen.

Ze had zich twintig jaar geleden ingeschreven op de wachtlijst om in het Begijnhof te gaan wonen. En nu is ze eindelijk aan de beurt. Ze is nu 76 jaar oud, nog wel kranig en gezond, maar het is toch niets te vroeg. ‘Ik kreeg twee dagen om te beslissen. Het was nu of nooit. Hoe graag ik ook op het appartement woonde en hoezeer ik ook tegen alweer een verhuizing opzag, ik heb mijn kans gegrepen. En nu ben ik al heel blij dat ik het gedaan heb. Ik heb altijd genoten van het uitzicht op het park aan de overzijde van onze straat, maar daar heb ik mijn eigen tuintje. En natuurlijk het uitzicht op de populieren van de Begijnhof-binnentuin.’ Ik vraag haar wat ze zoal doet. Ze vertelt dat ze wandelt in een wandelclub, en dat ze anders altijd alles te voet doet. Of met de bus, bijvoorbeeld als ze naar Oostkamp moet, waar haar zus in een instelling woont. Ze verzorgt haar zus. Die lijdt al meer dan een kwarteeuw aan MS. Het is al die tijd redelijk goed gegaan, maar nu is ze sinds een paar jaar volledig verlamd. Mevrouw X. gaat er elke dag naartoe. Ze komt uit een gezin met acht kinderen (of waren het er dertien, ik luisterde even niet goed toen er opnieuw een nummer werd afgeroepen – het was bijna mijn beurt). Ze had goede ouders, haar moeder werd 99 jaar, haar vader 80. Ze woonden in Moere, bij Gistel, alle kinderen dicht bij elkaar. Een hecht gezin. Mevrouw X. is, denk ik, nooit getrouwd. Heeft ook nooit kinderen gekregen, vermoed ik dan. Ze zou het anders zeker al hebben gezegd. Ik durf het niet te vragen.

Een nummer wordt afgeroepen: het mijne. Ik neem afscheid van mevrouw X. Ik vraag mij af of ik haar nog ooit te zien zal krijgen. Ik kom nooit in het Begijnhof, en ook nooit in Oostkamp. Misschien zie ik haar nog eens op straat voorbijwandelen.

3005

Parijs - 120527

schrikkel 260

L. heeft het over de ouderdom. Vanaf zekere leeftijd speelt leeftijd in je nadeel. Ouder dan vijfenvijftig of zelfs vijftig?: je waar wordt onverkoopbaar. Kwaliteit blijkt niet in eerste instantie aan de orde. Als je het op latere leeftijd nog waar moet maken, mag je het schudden. Wie te laat begon, loopt de opgelopen achterstand nooit meer in. De jongeren hebben je plaats al ingenomen. Dat stemt bitter. Maar L. is gelaten. Als je datgene wat je doet maar graag doet. Je moet datgene doen waarvan je vindt dat het het goede is. In zekere zin is het zelfs een bevrijding. De ambitie, die soms verlamt of je in elk geval ánders doet werken dan je oorspronkelijk van plan was, eventueel met getrokken messen of grotere toegevingen, valt weg. Uitgerangeerd in de ratrace, oké, maar het maakt wel een grotere authenticiteit mogelijk.

3004

Parijs - 120527

los ingeslagen 22

120828

Het is goed dat af en toe de onderstroom van primitivisme zichtbaar wordt gemaakt. En als het, zoals nu in ‘Malonne’, op een onschadelijke manier gebeurt, des te beter. Het is goed dat wij dit af en toe te zien krijgen, dat wij in onze aseptische samenleving eraan herinnerd worden dat de onderbuik er ook nog is, dat ‘de modale mens’ niet alleen wordt gedreven door een zucht naar zelfbeheersing en vooruitgang, maar ook door primitieve en laag-bij-de-grondse instincten en reflexen. Laat de massa haar haat uitspreken en het monster in haar komt vrij. Dat spektakel is niet fraai.

Het stemt tot inkeer en bescheidenheid.

Als ‘de media’ al iets hebben bereikt met hun berichtgeving over de vervroegde vrijlating van Michèle Martin, de vrouw die aan de zijde van Dutroux verantwoordelijk was voor de dood van enkele onschuldige kinderen en die daarvoor geboet heeft op de manier die onze ‘beschaafde’ en ‘democratische’ samenleving het voorschreef, een straf die door de rechterlijke macht werd opgelegd en ten uitvoer gebracht – als ‘de media’ hierin iets hebben bereikt, dan is het dat zichtbaar maken van die onderstroom van primitivisme. Want je kunt ervan op aan: stel dat Martin daar alleen, zonder politiebescherming, te voet en met een koffertje als enige bagage bij dat klooster aankomt, ze wordt ter plekke gelyncht. Radio, televisie, kranten, en alle journalisten die ervoor werken: dat hebben ze bereikt, een dergelijk klimaat hebben ze geschapen. En ook dat spektakel is niet fraai.

3003

Parijs - 120527

overschrijven 159

Het traditionele lezen is verminderd, maar boekenclubs schieten als paddenstoelen uit de grond. Wat vindt u van dit fenomeen?


‘Dankzij boekenclubs blijven romans deel uitmaken van de dagdagelijkse cultuur. Dat mensen samen over boeken discussiëren vind ik positief. Toch denk ik dat je over de roman nog het best in stilte kunt nadenken, alleen. De boekenclub brengt plezier en een gevoel van gemeenschap, maar kan een bedreiging vormen voor de zelfstandig denkende lezer. In de lezing parodieer ik het fenomeen van de boekenclub, met name omdat ik me stoor aan het consumentisme in onze maatschappij. Ik vind het ergerlijk als kunst op dezelfde manier wordt behandeld als een ovenschaal. Sommige boekenclubs lijken te veel aandacht te besteden aan “ratings,, “goed, of “slecht,, alsof je het over een wasmachine hebt. Discussiëren over boeken betekent voor mij dat je praat over wat er met je gebeurde tijdens het lezen. Als je na het lezen van de roman niet bent veranderd, heb je misschien niet goed gelezen. Lezen is helemaal iets anders dan gerustgesteld worden, je wereldbeeld bevestigd zien. Het is de ultieme reis naar een ander land, waarbij je je openstelt voor het nieuwe. Als lezer moet je bereid zijn om je ideeën en overtuigingen in vraag te stellen tijdens het leesproces. Onafhankelijk denken is zeldzaam, vooral in een maatschappij die gedijt op rages en modes. Wil je als lezer een boeiende reis maken, dan moet je de reisgidsen af en toe eens opzijleggen en naar jezelf luisteren.’

(Richard Powers; bron)

3002

Parijs - 120527

los ingeslagen 21

120825 De gesprekken hadden opvallend vaak iets te maken met de scheep- en luchtvaart. J. vertelde dat ze bij een plotse windstoot ‘onder het zeil’ was gegaan, zonder erg. ‘Het kan veel slechter aflopen’, wist C. te vertellen. Hij was een paar jaar geleden onder zijn zeilboot terechtgekomen en niet alleen dat: hij had in het touw verstrengeld gezeten. Hij had zich maar ternauwernood weten los te maken. ‘Er kwam een kalmte over mij, ik berustte erin dat ik aan het verdrinken was. Ik wist niet dat een mens zo rustig doodging.’ En dan kwam het hoofdstuk bijna-vliegrampen aan bod – geen wonder, C. was ooit piloot. Zelf heeft hij nooit iets dergelijks meegemaakt, maar hij wist toch enkele straffe verhalen van collega’s. Bij Ryanair, bijvoorbeeld, zouden ze inderdaad, zoals enkele recente berichten over bijna-catastrofes het meldden, zeer zuinig omspringen met de fuel. Een extra rondje moeten maken na een mislukte landing zou al genoeg zijn om in de problemen te komen. Zo was er onlangs een vliegtuig in Rome geland ‘met nog maar twee minuten brandstof aan boord’. Ik vroeg C. dan of hij meer wist over dat Air France-toestel, dat een paar jaar geleden boven de Atlantische Oceaan neerstortte. Hij legde uit dat het een onwaarschijnlijke samenloop van omstandigheden was: twee van de drie drukmeters stuk, de commandant die net zijn beurt had om te slapen, en de twee copiloten die in een storm terechtkwamen. Ze betrouwden op de foute informatie van de boordcomputer, trokken de neus van het toestel op tot het in een bijna verticale positie kwam en geen lift meer had – waarop het niet anders meer kon dan neerstorten. ‘Vijf kilometer per minuut: die val duurde twee minuten.’ Dan kwam P. met zijn vliegtuigverhaal. In een vlucht van een of andere oliestaat naar Zwitserland had hij het meegemaakt dat een vijftal volledig gesluierde vrouwen (zo waren ze in de oliestaat opgestapt) zich onderweg van hun gewaden ontdeden. ‘Wat ik toen te zien kreeg, manmanman! Zo’n ogen! Zo’n uitstraling!’ P. was duidelijk nog onder de indruk. Ik bleef maar denken aan die val van twee minuten.

3001

Parijs - 120527

los ingeslagen 20

120824 Een jongetje dat een doelpunt scoort en dat viert zoals Balottelli op de Wereldbeker. Een allochtoon die door wel tien flikken op de grond wordt geduwd en het uitschreeuwt, gefilmd door een koene ridder van Amnesty International die zegt dat hij het op YouTube plaatst omdat hij vindt dat de Belgische politie zich bezondigt aan excessief geweld – maar we komen niet te weten wat die kerel mispeuterd heeft, ja, of hij wel iets mispeuterd heeft. Een filmpje over Dungeness, aan elkaar gepraat door een vrouw die er al veertig jaar woont en die verkondigt dat cultuur bestaat uit het bewaren van wat goed is. Enzovoort. Facebook knikkert je de hele wereld rond, van de ene case naar het andere feit, van witz naar witz, meninkjes, wensen, doorverwijzingen. Het is een echte grabbelton. Wordt een mens er beter van? Ach, ik hou niet van het orakel dat zegt dat het internet je leven versnippert. Ik houd de touwtjes stevig in handen: het globale aanbod bepaal ik niet, maar binnen het aanbod, dat zich, gestuurd door het toeval, aandient, kies ik wel datgene uit wat mij interessant genoeg lijkt om er wat tijd aan te besteden. Besteed ik mijn tijd beter als ik uren op die oubollige bladzijden van Anna Karenina zit te turen, als ik de moeite neem om deze notities te maken, als ik op straat dingen, situaties en mensen gadesla en misschien opraap, vastleg, weergeef? Ik hou van dit stuurloze, en die stuurloosheid dient zich vandaag nu eenmaal in verschillende gedaanten aan: als werkelijkheid, als literatuur, als digitale grabbelton. Grijpen maar, zou ik zeggen – en er iets mee dóen.

3000 / mirage 61

Parijs - 120527

los ingeslagen 19

120823 Een wandeling naar de bakker, heen en terug nauwelijks een halve kilometer, levert heel wat op als je je ogen opentrekt. Een vogelkooi in een open raam terwijl hoog in de lucht een visarend tussen twee wolkenformaties door grote cirkels trekt; een oude man die aan een jonge rugzaktoerist de weg uitlegt naar iets wat blijkbaar aan de andere kant van de stad gelegen is want hij maakt ronde gebaren – als ze uit elkaar gaan, geeft de jongeman de behulpzame bejaarde een hand; een zeer mooie vrouw van een jaar of veertig die, slank en rank en in een zwarte jurk gehuld, wat mooi uitkomt tegen haar gebronsde huid, met een bejaard koppel staat te praten – uit het weinige dat ik, en passant, opvang, kan ik opmaken dat het over mensen gaat die aan de overkant van de straat wonen of gewoond hebben, dit zijn de momenten waarop je verneemt wie al jaren op tien meter van jouw bed woont, werkt, vrijt, en dit verhaal zal vele jaren meegaan want het is het énige, tot het ook vergeten wordt; twee oude wijven die bij de bakker olijk staan te kletsen; arbeiders die een stelling opzetten tegen een gevel van een herenhuis – niet om die gevel op te kalefateren want dat is duidelijk nog maar net gebeurd, maar wellicht om het houtwerk te schilderen, hopelijk in een mooier kleur dan het huidige paars; een tegen de muur gekleefd A4-tje met daarop de foto van een vermiste kat, een telefoonnummer en een dt-fout; wat verder een bede om op het raam te ‘tikken’ omdat de bel het niet meer doet; een meisje met shorts en lage, uitwaaierende laarsjes dat op het trottoir in mijn richting stapt maar dan plots, nog voor ze mij heeft bereikt, rechtsomkeert maakt: ze heeft blijkbaar iets  vergeten; een kauwgumbellen blazend zwart meisje met artificiële haardos; een bestelwagen met het opschrift ‘zon en aarde’; jonge meisjes, waarvan eentje met al een stevig gevormde boezem, die skeeleren in het park. Enzovoort, enzovoort. Een mannelijke blik, onmiskenbaar. Het meisje op het trottoir had stevige maar mooi gevormde benen en een kleine groene tatoeage in de nek. Ik vraag me af of die rugzakjongen de goede richting is uitgegaan.

schrikkel 259a

Ik had er in mijn ooghoek al eentje opgemerkt in de winkelstraat, en wat verderop nog een – en op een gegeven ogenblik dacht ik, toen wij bij de bakker een bolus kochten, dat er over het plein nog eens twee kwamen aantjaffelen, en ik begon me af te vragen of het toeval was. Maar toen we op het terras van een van de cafés aan het marktplein van Oostburg aan onze koffie zaten te nippen, zag ik er nog eens twee en wist ik: dit kan geen toeval zijn. Het berust op een afspraak: ze komen midden op de dag uit alle hoeken en kieren van het stadje tevoorschijn en zoeken elkaar op. Ofwel is het een rage en schuifelen hier alle vrouwen met een looprek rond: allemaal vrouwen inderdaad en vaak niet eens de alleroudste. ’t Is een vreemde gewaarwording. Zou de looprekrage in andere Nederlandse steden ook al in voege zijn? Of is het iets specifieks voor Oostburg?

facebookbericht 317

vanavond eerste aflevering van verkiezingsprogramma 'Niet tevreden stem terug' op de VRT, met Hoger-Lager-spelletje rond het loon van de burgemeesters: ik ga een boek lezen

facebookbericht 316

@ M.V., die de actie Sing for the Climate maar niets vindt

Ik ben het in grote trekken eens. Dat 'fascistisch' is overtrokken. Het is wel degelijk zo dat de macht van het getal kan spreken. Het heeft met kritische massa te maken, in twee betekenissen: een groep kritische mensen die op een gegeven ogenblik zodanig groot wordt dat het beleid er toch iets mee moet doen. Ik heb mij altijd gestoord aan het 'ludieke' waarmee een beweging, die ik steun, zijn (haar? - even opzoeken ;-)) eigen efficiëntie (effectiviteit?) ondermijnt. Waarmee ik dan weer niet heb gezegd dat er bommen moeten worden gegooid. 't Is een moeilijke evenwichtsoefening. Afgezien van dat alles is de cartoon van Lectrr vandaag op DSO bijzonder geestig.

M.V.:

Ja, uiteraard is 'fascistisch' overtrokken, maar dat heeft te maken met mijn aversie tegen alles wat een groep is. Ik ben het type van 'Two is company, three is a crowd'.

En sensibilisering is zeker belangrijk, maar ik vond het toch een beetje verontrustend om in dit artikel het woord 'bakfietsvlaming' te lezen - ik dacht: 'Is DAT tegenwoordig de kam waar iedere mens die een beetje milieubewust is over geschoren wordt?' En daar staat dan één soort ander label tegenover, van de SUV-rijder. Ik vind dat toch allemaal behoorlijk simplistisch.

En inderdaad, een leuke cartoon...

2999

Parijs - 120527

schrikkel 255

Bakvissen hebben vervelende graten. Ze zijn vaak mooi en ze weten het. Ze imiteren de seksuele semantiek van de volwassene maar anticiperen en reageren met de intelligentie en gevoeligheid van het kind. Ze zijn hysterisch, schuchter en cassant. Ze giechelen meestal te luidruchtig en een enkele keer ontwapenend. Ze zetten alles in op uiterlijk vertoon maar waag het niet ze te bekijken. Het zijn lege dozen maar ze zetten wel de maat. Ze spelen Lolita, bitch en altijd toneel. Ze fleuren het straatbeeld op maar besmeuren de ziel van einzelgängers, al dan niet gelukkig getrouwd. De enigen die zich door hen mogen laten versieren, zijn hun vaders. Van moederinstinct hebben ze nog geen kaas gegeten en elkaar beschouwen ze, met de onvoorspelbare wisseling die eigen is aan een huik die naar de wind wordt gehangen, als hartsvriendin en aartsrivale. Bakvissen roddelen en intrigeren. Ze spelen ukulele voor de televisie en hebben een hoog Boon-gehalte. Ze bijten zelden en glippen door de mazen van het net waarmee wij onze leefwereld in kaart proberen te brengen. Ze scholen samen en zijn stuk voor stuk eenzaam.

los ingeslagen 18

120821 De landweg tussen Meetkerke-plas en de vaart naar Oostende kreeg nog maar net een nieuwe asfaltlaag. Daardoor is het wegdek wel 10 centimeter hoger komen te liggen, en de berm, de zachte berm, dus wel 10 centimeter dieper. Er staat trouwens een verkeersbord dat hiervoor waarschuwt. Bovendien staat die hele berm vol riet en kruid, je kunt er niet zomaar in.

Ik fiets richting kanaal en zie hoe uit de tegenovergestelde richting een bijzonder brede trekker komt aangereden. Ik schat meteen in dat de weg niet breed genoeg is om elkaar te kruisen, maar stop niet meteen omdat ik meen te hebben gezien dat er voor de trekker nog een uitwijkmogelijkheid is. Maar de tractor rijdt daar aan voorbij en zo gebeurt het dat wij tegenover elkaar staan op een punt waar noch hij noch ik opzij kunnen. Ik probeer dat wel en de bestuurder van de tractor, die mij vanuit zijn hoge positie nauwelijks kan zien (ik verdwijn voor hem wellicht bijna volledig achter zijn linkervoorwiel), meent dat het mij lukt en maakt aanstalten om voorwaarts te rijden. Maar ik sta nog op de rijweg en dreig verpletterd te worden. Daarom steek ik mijn hand uit – je kunt het gerust een afwerend gebaar noemen. Gelukkig ziet de bestuurder van de tractor mijn uitgestoken hand. Ik heb even oogcontact met de man, pak mijn fiets op en rijd een eind terug, tot de eerste uitwijkmogelijkheid. Daar ga ik opzij van de weg staan. De tractor is mij gevolgd en passeert mij. Ik verwacht een kleine blijk van – ik zal niet zeggen dankbaarheid maar dan toch minstens een kleine waardering, maar neen hoor. Ik steek mijn hand op, nu als een ironische groet. Nog niets. Dat maakt me op de een of andere, onnaspeurbare manier razend. Eerst bijna omver gereden en nu dit. Ik mik iets wat het midden houdt tussen een opgestoken middenvinger en een wegwerpgebaar naar de achteruitkijkspiegel van de inmiddels helemaal gepasseerde tractor. Onmiddellijk komt het gevaarte tot stilstand en verrassend lenig daalt een potige kerel uit de hoge cabine af. Ik maak me uit de voeten want de landweg is afgelegen. ‘Wat gaat het zijn, rotzak?’ roept de man me achterna, uiteraard in een vettige poldertaal. ‘Keer terug als je durft.’ Ik ga niet in op dit verzoek, maar honderd meter verder betreur ik het toch dat ik die kerel zijn nummerplaat niet heb genoteerd.

Anna Karenina 9: de personages

In deze lijst met personages in Anna Karenina zijn niet opgenomen: historische of cultuurhistorische figuren (bijvoorbeeld ‘Napoleon’ of ‘Bach’, ‘Hegel’). Het cijfer na de naam slaat op de pagina waar het personage een eerste keer optreedt. (Ik gebruikte de bij Pandora uitgegeven zevende druk van de Nederlandse vertaling van Lourens Reedijk.) De omschrijving van elk personage is gebaseerd op de informatie die onmiddellijk bij de eerste vernoeming beschikbaar wordt gesteld en is dus summier. Later gegeven, en vaak crucialere informatie, wordt hier dus niet weergegeven. Soms ontbreekt er een omschrijving omdat er niets méér wordt gegeven dan enkel een naam. De namen zijn alfabetisch gerangschikt, op de familienaam of – als er enkel een voornaam is – de voornaam. Het is niet altijd duidelijk of een personage een eerste dan wel, onder een lichte variant op de naam, een tweede keer wordt genoemd. Ook koosnaampjes houden het gevaar in van een dubbele vermelding. Mijn lijst telt 263 personages. Wie de volledige bevolking van Anna Karenina voor ogen wil zien, moet daar nog de tientallen naamloze boeren, koetsiers, ambtenaren, bedienden, treinconducteurs enzovoort aan toevoegen. Deze lijst is niet exhaustief, bevat zeker onnauwkeurigheden (wellicht hier en daar ook in de schrijfwijze) en beoogt niet meer dan een werkinstrument te zijn.

 

Alabin 8

over hem wordt gedroomd door Stepan Arkadjitsj Oblonski

Alexandre 76

Aljosja 302

zoontje van Dolly

Aljosjka 283

een oude, idiote boer bij Konstantin Levin

Aline 256

nichtje van Madame Stahl

Anitsjkin 429

graaf, nieuwe chef van Stepan Oblonski

Anna 478

het dochtertje van Anna Karenina en Vronski

Annoesjka 116

bediende van Anna

Apoechtin, Jevgeni Ivanovitsj 747

politicus

Apraksina 777

plotseling gestorven

Archip 429

boer

Astafjeva 557

overnacht in hetzelfde hotel als de zieke broer van Levin

Avenjeva 702

door prinses Varvara genoemd als ongehuwd samenwonend

Bartnjanski 823

vriend van Stepan

Berkosjov 133

een persoon met wie Petritski ruzie heeft

Bertenev 355

anticommunistisch politicus

Berthe madame 260

patiënte in de Duitse kuurstad

Bezzoebov 826

graaf, = Jules Landau

Bezzoebova 826

zieke, in behandeling bij Jules Landau

Birjoezovski 702

door prinses Varvara genoemd als ongehuwd samenwonend

Boezoeloekov 133

persoon in de omgeving van Petritski

Bol, Pjotr Petrovitsj 747

politicus

Bolgarinov 816

jood die Stepan aan een nieuwe baan kan helpen

Bondarenko 353

wachtmeester

Bonina gravin 46

bij wie Stepan op zangrepetitie moet

Borisovna, Marja 585

gravin

Borjanski 205

paardenfokker

Brjantsev 823

eerste hofraad

Canut 245

kuurder in de Duitse badplaats

Charles 509

helpt Kitty bij haar bruiloftscoiffure

Chljoestov 733

adelsmaarschalk

Cord 220

Vronski’s Engelse paardenverzorger

Demin (Gritska) 352

regimentscommandant

Dimer-Bartnjanski 876

vriend van Oblonski

Dmitri 810

zoon van Levin en Kitty

Dmitritsj, Pjotr 801

dokter

Doenjasjka 508

dienstmeisje van Kitty

Dolgovoesjin 434

iemand die Stepan moet bezoeken

Droebetskaja 518

vrouw in de kerk bij het huwelijk van Levin en Kitty

Edward, miss 479

Engelse gouvernante van Serjozja

Fedot 371

zoon van boer waar Levin halt houdt

Filimonovna, Matrjona 12

Kinderjuffrouw en nuttige kracht op het zomerverblijf van de Oblonski’s

Filipp 106

tuinman op Pokrovskoje

Fjodor 898

boer bij Levin

Fjodr Bogdanytsj 399

oppas van de gebroeders Levin toen ze kind waren

Flerov 734

politicus

Fomin 24

mogelijk een oplichter in een zaak die Stepan Arkadjitsj Oblonski op het staatskantoor behandelt

Gagin 780

officier in de club

Galtsin 223

een van Vronski’s rivalen op de race

Golenisjtsjev 523

vriend van Vronski

Golitsyna, Nataly 677

vrouw die in het kraambed gestorven is

Grinjevitsj, Michail Stanislavitsj 24

collega van Stepan Arkadjitsj Oblonski op het staatskantoor

Grisja 15

jongste zoon van Stepan Arkadjitsj Oblonski

Hanna 835

Engelse protégée van Anna

Hull miss 15

Engelse gouvernante

Ignat 108

koetsier van Konstantin Levin

Ignatjitsj, Pjotr 598

hoofdpedagoog van Serjozja

Ipat 181

boer

Ivan 388

veehouder

Ivan 906

koetsier van Levin

Ivanytsj, Michail 595

leraar van Serjozja

Jasjvin 202

vorst en ritmeester, medeofficier van Vronski, zijn beste vriend in het regiment

Jegor 457

hotelbediende

Jegor 618

schouwburgganger

Jegorov 841

bediende van Vronski

Jelisejev 484

oesterhandelaar

Jermil 286

een boer van Konstantin Levin

Jermilin, Prochor 293

een boer van Konstantin Levin

John 159

missionaris

Kalinin 16

stafkapitein

Kaloezjski (Misjka) 331

aanbidder van Liza Merkalova

Kamerovski 131

ritmeester, vriend van Petritski en van barones Shilton

Karenin, Aleksej Aleksandrovitsj 22

echtgenoot van Anna Karenina

Karenin, oom 577

heeft Aleksej Aleksandrovitsj en diens broer opgevoed

Karenina, Anna Arkadjevna 11

zus van Stepan Arkadjitsj Oblonski

Karl Fjodorytsj 712

Duitse rentmeester van Vronski

Kartasov mijnheer 621

vriend van Anna

Kartasova mevrouw 621

vriendin van Anna

Katavasov, Michail Semjonytsj 505

professor natuurwetenschappen

Kedrov 152

Vorst, vriend van Petritski

Kirrilov (Mitjoecha) 899

huisknecht

Kirillovitsj, Aleksej 701

graaf

Korsoenski, Jegoroesjka 92

cavalier en dansmeester, getrouwd met Lidy

Koezma, Vasili Fjodorovitsj 109

opzichter van Konstantin Levin

Koezovljev 223

vorst, een van Vronski’s rivalen op de race

Komissarov 583

heeft het leven van de keizer gered

Kondrati 124

koetsier van Aleksej Aleksandrovitsj Karenin

Kornej 414

een personage in Anna’s droom

Kornej 576

bediende van Aleksej Aleksandrovitsj (dezelfde als Kornej 414?)

Korsoenskaja 518

vrouw in de kerk bij het huwelijk van Levin en Kitty

Kosnysjov, Sergej Ivanovitsj 26

beroemd schrijver, halfbroer van Konstantin Dmitrisj Levin, antimaterialist

Koznyshov 746

politicus

Krasinski 618

heeft een plaats in de schouwburg

Kritski 102

vriend van Nikolaj Levin

Krivin 93

op het bal: staat altijd daar waar de elite zich bevindt

Krivtsov 824

Peterburgs societyfiguur met schulden

Kroepov 357

officier

Landau, Jules 825

kwakzalver

Laura 133

persoon in de omgeving van Petritski

Lavrenti 77

bediende van gravin Vronskaja

Levin, Konstantin Dmitritsj (Kostja) 24

vriend van Stepan Arkadijtsj Oblonski; halfbroer van Sergej Ivanytsj Kosnysjov

Levin, Nikolaj 35

halfbroer van Sergej en oudste broer van Levin

Lidy 93

de vrouw van Jegoroesjka Korsoenski

Lieschen 265

dienstmeisje in het Duitse kuuroord

Lili 141

dochter van Dolly en Stepan

Linon mademoiselle 40

gouvernante van Kitty

Lvov, Arseni 764

Kitty’s schoonbroer

Lvova, Natalja Aleksandrovna 514

zuster van Kitty

Machotin 204

Vronski’s concurrent bij de paardenrennen, collega van Lvov

Majdel 746

politicus

Malthus 665

rijke spoorwegeigenaar

Maltisjtsjova 156

Malvinski 875

Mamonova 702

door prinses Varvara genoemd als ongehuwd samenwonend

Marie 76

Marie 639

eerste liefde van Sergej Ivanovitsj

Marja 20

bediende

Masja 547

dienstmeisje Kitty bij Levin

Maslov, Katka 749

jonge gouverneur

Matrjona 898

boerin bij Levin

Matvej 10

kamerdienaar van Stepan Arkadjitsj Oblonski

Mazankov 357

officier

Meledinski, Joeri 825

zieke, in behandeling bij Jules Landau

Merkalova, Liza 331

vriendin van Anna

Metrov, Pjotr Ivanytsj 762

Petersburgs geleerde

Michajla 851

koetsier van Anna

Michajlov 531

kunstschilder

Michajlytsj 913

imker bij Levin

Michajlovna, Agafja 109

huishoudster van Konstantin Levin

Milan 883

koning

Milejev 133

persoon in de omgeving van Petritski

Misjka 178

landarbeider van Levin

Mitin 813

oprichter van een bank

Mjagkaja 155

vorstin

Mjagkov 397

heeft Nikolaj, Levins broer, werk beloofd

Mjaskin 458

speler

Mordvinski 823

zou Stepan aan een betrekking kunnen helpen

Nadenka 596

nichtje van Serjozja dat bij Lidija wordt grootgebracht

Neptoenova, Liza 702

door prinses Varvara genoemd als ongehuwd samenwonend

Nevedovski 730

kandidaat-adelsmaarschalk

Nikandrov 702

door prinses Varvara genoemd als ongehuwd samenwonend

Nikitin, Filipp Ivanytsj

collega van Stepan Arkadjitsj Oblonski op het staatskantoor

Nikolajeva 519

oude freule, op het huwelijk van Levin en Kitty

Nikolajevna, Marja (= Masja) 101

vriendin van Nikolaj Levin

Nikolenka 303

kind van Dolly en Stepan

Nordstone gravin 60

vriendin van Kitty

Oblonskaja 615

vorstin en tante van Anna

Oblonskaja, Darja Alexandrovna (Dolly) 11

echtgenote van Stepan Arkadjitsj Oblonski

Oblonski, Pjotr 824

vorst

Oblonski, Stepan Arkadjitsj (Stiva) 7

broer van Anna Karenina

Parmenov, Ivan 314

landarbeider op het landgoed van Levins zuster

Parmenytsj 313

landarbeider op het landgoed van Levins zuster

Parfen Denisytsj 395

een gestorven arbeider van Levin

Pava 177

landarbeidster

Pavlovna, Katerina 700

tante van Anna

Pestsov 428

liberaal

Petritski 130

vriend van Vronski

Petrov 813

bankdirecteur

Petrovitsj, Michail 378

landheer bij Svijazjski

Petrovski 824

Peterburgs societyfiguur met schulden

Petrov (Kapitonytsj) 468

portier bij de Karenins

Petrov, Michail Aleksejevitsj 256

kunstschilder

Petrov, Anna Pavlovna 257

vrouw van kunstschilder Petrov

Petrovna, Lizaveta 799

vroedvrouw

Pevtsov 843

vriend van Vronski

Platon (Fokanytsj) 899

boer uit naburig dorp van Levin

Poetjatov 585

politicus

Pol 479

gravin

Pomorski 814

kan Stepan aan een nieuwe baan helpen

Prjatsjnikov 447

heeft in een duel Tvytski gedood

Pravdin 126

bekend panslavist

Prochor 112

landarbeider bij Konstantin Levin

Prokofi 99

Een vriend van Levin die Nikolaj Levin verachtelijk vindt

Ragozov, Ivan Ivanytsj 911

Rezoenov, Fjodor 389

timmerman bij Levin

Ristitsj-Koedzjitski 583

belangrijk figuur in de kwestie van het Slavische probleem

Rjabinin, Michail Ignatitsj 186

koopman

Rolandaki 341

organiseert een feest

Roland mademoiselle 10

de voormalige Franse gouvernante met wie Stepan Arkadjitsj Oblonski een overspelige relatie heeft

Rtisjtsjeva, Marja Jevgenjevna 245

Moskouse dame in de Duitse badplaats

Samovar, Lidija Ivanovna 124

gravin in de Peterburgse entourage van Aleksej Aleksandrovitsj Karenin  

Sanina, Marie 831

verloor een kind maar vond redding in het geloof

de Sarmatski’s

bij wie Dolly met de kinderen naar een kinderbal gaat

de Schützburgs 156

bankiersfamilie

Semjon 110

aannemer van Konstantin Levin

Semjonova, Matrjona 630

bediende van vorstin Sjtsjerbatski

Semjonovna, Marja 740

grootgrondbezitster

Semjonytsj , Vasili 713

dokter bij Vronski

Serjozja 80

zoon van Anna Karenina

Serpoechovskoj 351

succesvol officier

Sestrin 225

kapitein, starter op de paardenrace

Shilton barones 131

vriendin van Petritsi

Sinjavin graaf 519

aanwezig bij huwelijk Levin en Kitty

Sitnikov 588

pedagoog van Serjozja

Sjirkov 748

bankier

Sjloedin, Michail Vasiljevitsj 233

zaakgelastigde, eerste secretaris van Aleksej Aleksandrovitsj (578)

Sjoerajev 390

boer bij Levin

Sjtsjerbatski, Aleksandr 141

vorst, vader van Kitty, Natalie en Dolly

Sjtsjerbatski, Katja (= Kitty) 28

zus van Dolly en schoonzus van Stepan, dochter van Aleksandr Sjtsjerbatski

Sjtsjerbatski, Natalie 30

zus van Kitty en Dolly, getrouwd met diplomaat Lvov

Sjtsjerbatski, Nikolaj 38

neefje van de zussen Kitty, Dolly en Natalie

Sjtsjerbatski vorst 30

broer van Kitty en Dolly

Sjtsjerbatski vorstin 42

moeder van Kitty, Dolly, Natalie

Snetkov, Michail Stepanovitsj 730

adelsmaarschalk

Sokolov 793

opzichter van Levin

Sorokina 622

prinses

Stahl madame 245

kuurster in de Duitse badplaats

Stolz, Sappho barones 331

vriendin van Anna

Stremov 331

Aanbidder van barones Stolz en tegenstander van Aleksej Aleksandrovitsj

Sventitski 751

adjunct-officier van Justitie en genootschapslid (813)

Svijazjski, Nikolaj Ivanovitsj 369

vriend van Levin

Tanja (Tantsjoerotsjka )15

oudste dochter van Stepan Arkadjitsj Oblonski

Terenti 304

koetsier van Dolly

Teresjtsjenko 204

bediende van Petritski

Thérèse 410

actrice

Tit 286

een boer van Konstantin Levin

Toerovtsyn 435

een gast van Stepan Oblonski

Toesjkjevitsj 155

jongeman met wie vorstin Betsy een verhouding heeft

Topov 159

zou met Vlasjeva trouwen

Tsjarskaja prinses 519

aanwezig bij huwelijk Levin en Kitty

Tsjarski 551

vorst

Tsjetsjenski 782

vorst in de club

Tsjibisova, Masja 427

danseresje, vriendinnetje van Stepan Arkadjitsj

Tsjirikov 505

vrederechter

Tverskaja, Jelisaveta Fjodorovna (Betsy) 128

vorstin

Tvytski 447

gedood in een duel door Prjatsjnikov

Vanjoesjka 106

werkt bij Konstantin in Pokrovskoje

Varja 354

Peterburgse vrouw uit hoge kringen

Varja 476

Vronski’s schoonzus

Varvara 616

prinses

Varvara, Andrejevna 651

zangeres

Vasili 178

landarbeider van Levin

Vasili 428

hotelbediende

Vasili 520

echtgenoot van gravin Nordstone

Vasili 782

portier in de club

Vasiljitsj, Stepan 742

landheer

Vasiltsjikov 385

een landheer die zijn arbeiders rationeel bestuurt

Vasiltsjikova 532

geportretteerd door Michajlov

Vaska 342

jonge aanbidder van Sappho Stolz

Varenka mademoiselle 246

begeleidster van Madame Stahl in het Duitse kuuroord

Varvara 690

prinses

Vasja 81

een van de kinderen van Dolly en Stepan

Vaska 286

een boer van Konstantin Levin

Vaska 670

jongste zoontje van de boer waar Levin op jacht overnacht

Vasjtsjenkov 788

schilder

Vatkovskaja 585

vorstin

Venden 153

ambtenaar negende klasse

Venevski 347

een jonge vriend van Vronski

Veslovski, Vasenka 646

vriend van Stepan Arkadjitsj

Vinovski, Pjotr Iljitsj 780

heerschap in de club

Vlasjeva 159

zou met Topov trouwen

Vlasjevna, Marja 521

vrouw op huwelijk van Levin en Kitty

Vlasjevna, Marja 675

vroedvrouw, niet duidelijk of het dezelfde is van 521

Voenitsj, Vasili Loekitsj 593

leraar van Serjozja

Vojtov 843

vriend van Vronski

Volkov 206

drinkmaat van Petritski

Vorkoejev, Ivan Petrovitsj 786

uitgever

Vrede 339

freule

Vronskaja gravin 74

Vronski’s moeder

Vronski , Aleksandr 221

broer van Aleksej Vronski

Vronski, Aleksej 49

de rivaal van Levin

Vronski, Kirrill Ivanovitsj 50

vader van Vronski

Zachar Nikititsj 28

secretaris van Stepan op het staatskantoor

Zjivachov 824

Peterburgs societyfiguur met schulden