10.
Eenzelfde
nivellering ontwaarde Sontag in de fotografie. ‘Ontwaren’ is hier een
verrassend dubbelzinnig werkwoord, dat niet alleen de daad van het zien betreft
maar ook iets zegt over waarheid. ‘Ontwaren’ ligt bovendien fonetisch heel
dicht tegen ‘ontwaarden’ aan, en dat is in deze context relevant want door de
nivellering verliezen de beelden hun waarde. Door zijn vrijwel algemene
aanwezigheid overal en altijd maakt de camera alle gebeurtenissen
gelijkwaardig. Sontag schrijft in haar essay ‘In Plato’s grot’, opgenomen in de
bundel Over fotografie: ‘Foto’s maken
heeft een blijvende voyeuristische relatie met de wereld tot stand gebracht
waarin de betekenis van alle gebeurtenissen wordt genivelleerd.’ Van alles
worden foto’s gemaakt en verspreid; situaties die vroeger nog met enige
omzichtigheid werden benaderd belanden nu stante pede en zonder schroomvolle
afstandelijkheid op Instagram; indrukwekkende beelden, zoals die van
vliegtuigen die zich in torens boren, verliezen door een ongelimiteerde
verspreiding hun zeggingskracht. Een hygiëne van het kijken dringt zich op, een
hermeneutiek van het beeld: wij moeten opnieuw de werkelijkheid trachten te
zien die zich áchter het beeld schuilhoudt.
‘Elk gebruik
van de camera is impliciet een daad van agressie,’ schrijft Sontag ook nog.
Lees: de camera schendt de grens tussen de fotograaf en zijn onderwerp.
‘De lens als
grens,’ schrijft Filip Rogiers in zijn roman Angel. Hij verdedigt ‘het fotograferen als een manier om inzicht te
verwerven door afstand te houden’. De fotograaf respecteert maar beter de grens
tussen zichzelf en zijn object. Hier zou een aparte uiteenzetting kunnen volgen
over de schending van privacy, over straatfotografie, over het laten
circuleren, bijvoorbeeld op het internet, van beelden van mensen die daar
bezwaar tegen maken maar die er anderszins geen bezwaar tegen lijken te hebben
dat ze op straat voortdurend door camera’s in de gaten worden gehouden.
Enzovoort.
lees hier
vanaf aflevering 1 van dit stuk over grenzen
