vierenvijftig 112

24 januari 2016

zondag

MODRIS EKSTEINS / OLIETANK

Ja, Gilbert, lees maar Lenteriten van Modris Eksteins! Veel plezier ermee – volgens een kennis van me, kenner van WO I én anglofiel, het béste boek over die tijd, de aanloop naar WO I! Ik heb er zelf ook heel veel aan gehad: Eksteins biedt een mooie synthese van politiek en cultuur en een bevredigend antwoord op een vraag die ik me al lang stelde (en die vandaag helaas actueel is): hoe is het in godsnaam zo ver kunnen komen? ¶

© A Most Violent Year

In A Most Violent Year (2014) toont J.C. Chandor ons hoe het economisch systeem dat ons allen inmiddels helemaal in zijn greep houdt, al in de Verenigde Staten van de reaganeske jaren tachtig de zakenman die moreel wil handelen, in casu petroleumboer Abel Morales – niets toevalligs aan die naam –, tot loser voorbestemt. Immoraliteit is de regel. Dit zijn ‘dangerous times – and we have to adapt’. Immoraliteit is de essentie van het zakendoen – wie niet in die logica meestapt, gaat ten onder. De concurrentie tussen de bedrijven is niets minder dan een oorlog: alle middelen zijn toegestaan, zolang ze ongezien worden toegepast. Dat is niet zo moeilijk aangezien de hele maatschappij kreunt onder geweld en misdaad. Voortdurend horen we op de achtergrond radio- en televisieberichten over alweer een overval, een verkrachting, een schietpartij. New York was in die tijd geen leuke plek, het verval van de Amerikaanse samenleving begon zich stevig door te zetten.

Chandor toont hoe wie overeind wil blijven het zich niet kan permitteren om niet een gangster te zijn. Abel, die altijd eerlijk wou zijn in zijn klim van kleine speler naar de top en die daarom ‘Mr. fucking American Dream’ wordt genoemd, ondervindt tot zijn scha en schande hoe naïef dat is. Precies op het ogenblik dat Reagan op de radio zegt: ‘Met gezond verstand en vertrouwen in de eigen mogelijkheden, kunnen we een nieuw begin maken voor Amerika’, besluit hij dan toch om met vuil geld zijn zaak te redden. En wanneer hij eindelijk in orde is voor de fiscus, die hem altijd heeft belaagd precies omdat hij door zijn eerlijkheid een verdachte en gemakkelijke prooi was, komt hij in een volgende spiraal van gefoefel terecht: de financiering van presidentskandidaten door bedrijven.

 
A Most Violent Year is een intelligente, spannende en zeer goed geacteerde film, een genadeloos portret van een doodzieke samenleving. Een paar keer is er van de overzijde van de East River een zicht op Manhattan. De Twin Towers, die er in 1981 nog stonden, komen uiteraard niet in beeld: een olietank op de voorgrond dekt dat stuk van het panorama af. ¶