12 januari 2016
dinsdag
LAZARUS
 |
| © still uit David Bowie, 'Lazarus' |
Het bijzondere aan ‘Lazarus’ en ‘Blackstar’, ik bedoel
dan niet in de eerste plaats de bezwerende en, in het licht van wat we nu allemáál
weten (tenzij je op Mars zou leven), zeer aangrijpende songs, is dat deze video’s
erin slagen om, hoe moet ik het zeggen zonder naïef te klinken, in beeld te brengen hoe het is om de dood,
de eigen dood dan nog, in de ogen te kijken. Nuja, de dood heeft geen
ogen – wat de beelden dan ook treffend tonen. Onder ogen te zien lijkt
misschien beter. De video’s tonen, of geven een indruk van, hoe het is om zich
te verbeelden wat dat dan is, dood te gaan. Te sterven. (Want hoe
het is, dat weet niemand natuurlijk: er is geen weg terug.) David Bowie
regisseerde de verbeelding van zijn eigen dood. We krijgen een bijna indiscrete
inkijk in de onzekerheid en angst van een individu dat weet dat hij er zeer
binnenkort niet meer zal zijn. Het heeft zonder twijfel moed gevergd, maar het
is ook een vorm van uitdagende hybris, op de provocatie af. Op het eerste
gezicht lijken de video’s luguber, maar dat is helemaal niet zo. Dat is de
klassieke weg om de dood te tonen: te gemakkelijk. Op een vreemde,
onrechtstreekse manier worden de beelden vriendelijk, ze wekken mededogen op,
en er is toch ook veel schoonheid. Ze bevatten zelfs humor, zoals wanneer Bowie
in ‘Blackstar’ op die zolder vreemd-spastisch begint te dansen. Ergens zit er
ook een schalkse knipoog in die video (letterlijk dan). Sommige beelden zijn
esthetisch bijzonder fraai – ik denk aan het neerwaarts gefilmde ziekbed in ‘Lazarus’,
met daarin de geblinddoekte zanger (op het verband zijn zwarte knopen genaaid
op de plaats van de ogen). Het bed komt op een gegeven ogenblik hoog in het
beeld te staan: een perfecte compositie. Ook het slotbeeld beklijft: Bowie komt
niet uit de kast (heeft hij lang geleden al gedaan!) maar kruipt erin. Hij
stapt niet voorwaarts, maar schuifelt achterwaarts en aarzelend, met duidelijke
tegenzin en angst, die kleerkast in. Wanneer hij met die ene hand, het laatste
wat we van zijn lichaam te zien krijgen, de deur voor zich dichttrekt, wordt de
kast een rechtopstaande sarcofaag. Ja, ik vind het verbazingwekkend dat zoveel
mensen in deze video’s niet meteen de verbeelding, en dus de aankondiging, van
Bowie’s eigen dood hebben herkend. ¶
