10 januari 2016
zondag
VADERS
 |
| © rr |
Door de lectuur van In
stilte van Jan-Hendrik Bakker, een verzameling essays over denkers en
schrijvers die kozen voor een teruggetrokken bestaan (Bakker noemt hen
‘afzonderlingen’), kom ik ertoe om Krakauers De wildernis in (verfilmd als Into
The Wild) te lezen en mij een beetje in de levensloop van Søren Kierkegaard
te verdiepen. Ik noteer een opmerkelijke parallel: zowel Christopher
McCandless, de jongeman die naar Alaska trok en daar stierf in een door
mijnbouwers achtergelaten autobus, als Søren Kierkegaard, die zich in zijn
boeken en in een eigenzinnige levenswandel terugtrok, hadden een lastige
verhouding met hun vader. Kierkegaards vader belaadde zijn zoon met een sombere
godvrezendheid. Hij, de vader, had zich ingebeeld dat God hem in zijn kinderen
zou straffen omdat hij zelf als kind God had vervloekt – en dat op een manier
die verried dat hij zich al zeer jong door Bijbelse taferelen liet inspireren:
staande op een rotsblok en met gebalde vuist dreigende taal uitroepend naar
iets wat zich achter gindse wolk schuilhield. En inderdaad, de vloek kwam uit
want in zijn talrijke kroost stierf het ene na het andere kind. Uitgerekend het
fysiek zwakste exemplaar, Søren, overleefde, samen met een oudere broer, maar
het hoeft niet te verbazen dat de vaderlijke angsten hem hebben bezwaard. Maar
dat is niet alles. Mogelijk verbergt deze versie van Kierkegaard senior een
ander, meer op feiten gebaseerd, verhaal: Sørens moeder was zijn vaders tweede
vrouw. De eerste was kinderloos gestorven en Sørens vader was vrijwel
onmiddellijk met de meid hertrouwd, die
toen al enkele maanden zwanger was. Hij had er dus enige tijd twee vrouwen
op nagehouden! Sørens vertrouwen – in de vader en bij uitbreiding in het leven –
was geschonden! Precies hetzelfde ontdekte Christopher McCandless, meer dan
twintig jaar na de feiten, bij zíjn vader: Christopher wist niet beter dan dat
zijn vader en diens eerste vrouw gescheiden waren voordat zijn vader de vrouw
leerde kennen die Christophers moeder zou worden. Maar toen Christopher als
jongvolwassene op verkenning uittrok bij de familie van die eerste vrouw, bleek
dat dus niet het geval te zijn: vader McCandless had geruime tijd een relatie
gehad met twee vrouwen tegelijk, en zijn scheiding was veel conflictueuzer
verlopen dan het altijd aan zijn zoon was voorgehouden geweest. Dit conflict
zou, zo suggereert Jon Krakauer, mee aan de basis hebben gelegen van
Christophers beslissing om zijn leven over een heel andere boeg te gooien en om
in elk geval niet te beantwoorden aan
zijn vaders verwachtingen. Ja, als elke zoon die in onvrede met zijn vader
leeft de wildernis in zou trekken, zou het moeilijk worden om daar nog een
rustig plekje te vinden. Je zou zelfs een plot kunnen bedenken voor een roman
of film waarin zowel vader als zoon, op hetzelfde moment, de wildernis
intrekken, uit onvrede met elk hun eigen vader. Kunnen ze meteen samen gaan. (Marguerite
Grimault, Kierkegaard. Leven en werk
en Jon Krakauer, De wildernis in) ¶
