zondag 17 januari 2016

vierenvijftig 98


10 januari 2016

zondag

VADERS



© rr
Door de lectuur van In stilte van Jan-Hendrik Bakker, een verzameling essays over denkers en schrijvers die kozen voor een teruggetrokken bestaan (Bakker noemt hen ‘afzonderlingen’), kom ik ertoe om Krakauers De wildernis in (verfilmd als Into The Wild) te lezen en mij een beetje in de levensloop van Søren Kierkegaard te verdiepen. Ik noteer een opmerkelijke parallel: zowel Christopher McCandless, de jongeman die naar Alaska trok en daar stierf in een door mijnbouwers achtergelaten autobus, als Søren Kierkegaard, die zich in zijn boeken en in een eigenzinnige levenswandel terugtrok, hadden een lastige verhouding met hun vader. Kierkegaards vader belaadde zijn zoon met een sombere godvrezendheid. Hij, de vader, had zich ingebeeld dat God hem in zijn kinderen zou straffen omdat hij zelf als kind God had vervloekt – en dat op een manier die verried dat hij zich al zeer jong door Bijbelse taferelen liet inspireren: staande op een rotsblok en met gebalde vuist dreigende taal uitroepend naar iets wat zich achter gindse wolk schuilhield. En inderdaad, de vloek kwam uit want in zijn talrijke kroost stierf het ene na het andere kind. Uitgerekend het fysiek zwakste exemplaar, Søren, overleefde, samen met een oudere broer, maar het hoeft niet te verbazen dat de vaderlijke angsten hem hebben bezwaard. Maar dat is niet alles. Mogelijk verbergt deze versie van Kierkegaard senior een ander, meer op feiten gebaseerd, verhaal: Sørens moeder was zijn vaders tweede vrouw. De eerste was kinderloos gestorven en Sørens vader was vrijwel onmiddellijk met de meid hertrouwd, die toen al enkele maanden zwanger was. Hij had er dus enige tijd twee vrouwen op nagehouden! Sørens vertrouwen – in de vader en bij uitbreiding in het leven – was geschonden! Precies hetzelfde ontdekte Christopher McCandless, meer dan twintig jaar na de feiten, bij zíjn vader: Christopher wist niet beter dan dat zijn vader en diens eerste vrouw gescheiden waren voordat zijn vader de vrouw leerde kennen die Christophers moeder zou worden. Maar toen Christopher als jongvolwassene op verkenning uittrok bij de familie van die eerste vrouw, bleek dat dus niet het geval te zijn: vader McCandless had geruime tijd een relatie gehad met twee vrouwen tegelijk, en zijn scheiding was veel conflictueuzer verlopen dan het altijd aan zijn zoon was voorgehouden geweest. Dit conflict zou, zo suggereert Jon Krakauer, mee aan de basis hebben gelegen van Christophers beslissing om zijn leven over een heel andere boeg te gooien en om in elk geval niet te beantwoorden aan zijn vaders verwachtingen. Ja, als elke zoon die in onvrede met zijn vader leeft de wildernis in zou trekken, zou het moeilijk worden om daar nog een rustig plekje te vinden. Je zou zelfs een plot kunnen bedenken voor een roman of film waarin zowel vader als zoon, op hetzelfde moment, de wildernis intrekken, uit onvrede met elk hun eigen vader. Kunnen ze meteen samen gaan. (Marguerite Grimault, Kierkegaard. Leven en werk en Jon Krakauer, De wildernis in) ¶