Day 2/10.
Art for art lovers in 10 days. Please post 10 of your favourite masterpieces of
visual arts (paintings, drawings, prints, sculptures, photographs...) that are
of great significance to you. No names, no titles. I was invited by Martin
Pulaski, and now ask Gilbert Decouvreur to continue the art game if they like
to play it too.
Dag 2. Pontigny
Mijn kennismaking met architectuur, en daarmee bedoel ik
mijn bewuste omgang ermee, startte met het betreden van de grote gotische
monumenten: Parijs, Chartres, Amiens, Beauvais. Spektakel, bravoure,
schittering. Het is de gemakkelijkste toegangspoort tot de bouwkunst –
enigszins zoals bij velen de voorliefde voor schilderkunst begint bij het
charmante impressionisme. Pas later verruimde of verplaatste ik mijn
belangstelling. De Romaanse bouwkunst, waaruit de gotische was voortgekomen,
sprak mij meer aan, nog altijd op basis van puur beeldende kenmerken: harmonie,
verhouding, de schoonheid van de – meestal sobere en spaarzaam aangebrachte – ornamentiek.
Pas veel later begon ik, onder invloed van architect-kunsthistoricus
Gilbert Decouvreur (dank, Gilbert!), op een ándere manier naar architectuur te
kijken – of eigenlijk moet ik zeggen: begon ik op een heel ándere manier
architectuur te ondergaan, te voelen.
Niet: wat zie je als je een ruimte betreedt, maar: wat voel je, hoe ervaar je de ruimte. Op
architectuurreizen leerde ik onder meer de Meteorenkloosters in Griekenland,
universiteitsgebouwen in Engeland, de Philharmonie in Berlijn (Hans Scharoun),
het door Rudolf Steiner ontworpen Goetheanum in Zwitserland en de Stadsbiblioteket
van Gunnar Asplund in Stockholm beleven.
Dat is een heel andere benadering dan alleen maar kijken – en uiteraard deed ik
met deze les mijn profijt toen ik naar Le Thoronet, Silvacane en Sénanque
terugkeerde, de drie cisterziënzerabdijen in de Provence.
 |
| Vézelay - 060805 |
Wie deze sites met de juiste gemoedsgesteldheid en in
ideale omstandigheden betreedt, kan een puurheid, soberheid en efficiëntie ervaren
die sinds de twaalfde-dertiende eeuw, toen deze in een toen nog verre woestenij
opgetrokken kloosters werden gebouwd, in het Westen wellicht nog maar zelden is
geëvenaard. Op vele plaatsen heeft dergelijke Romaanse bouwkunst zich ontwikkeld.
De bekendste hauts lieux zijn – ik beperk
mij tot enkele van de plekken die ik bezocht in Frankrijk – onder meer: l’église
Saint-Étienne in Caen en, nog meer geografisch geconcentreerd, Tournus,
Vézelay, Chapaize en de abdij van Fontenay in Bourgondië.
 |
| Pontigny - 060805 |
Toch kies ik, niet ver van Fontenay gelegen, voor de kerk
van Pontigny, die de overgang van Romaans naar gotisch illustreert. De ruimte
is er zo uitgepuurd, ook door de kleur en het licht, dat de sfeer uniek is:
niet de sombere en strenge ingetogenheid van het Romaanse, en nog niet het soms
groteske, extatische van de gotiek.
