vrijdag 6 januari 2023

Juli Zeh, Nieuwjaar

notitie 339

Zeventig bladzijden word je meegesleurd in het hoofd van een zesjarig jongetje. (Zes jaar? Het kan ook vijf of zeven zijn – ik herinner me niet meer of Zeh zijn juiste leeftijd exact vermeldt dan wel of deze ergens uit af te leiden valt.) Dat is een hele rit, zeker omdat het avontuur dat hij samen met zijn tweejarige zusje beleeft nogal onwaarschijnlijk is. En ook omdat je aanvankelijk totaal geen idee hebt waarom deze extra lange flashback wordt ingelast in een verhaal waarin datzelfde jongetje is uitgegroeid tot een volwassen jonge vader die – drukdrukdruk – tussen alle bedrijven door samen met zijn vrouw en twee zeer jonge kinderen, die min of meer dezelfde leeftijd hebben als het jongetje en het meisje uit de flashback, in een vakantiehuis verblijft op Lanzarote. Een omstandigheid die niet minder druk is en nauwelijks rust brengt. Met alle huwelijkse spanningen van dien. Waaruit Henning, zo heet het hoofdpersonage, probeert te ontsnappen door een steile berg op te fietsen. Hij doet dat zonder voorbereiding, waardoor hij in een heikele situatie terechtkomt die vreemd aansluit bij het avontuur dat hij zoveel jaren eerder als kind heeft beleefd.

Ik kan zonder te spoilen niet veel meer vertellen over deze gewaagde spanningsboog. Over hoe Zeh erin slaagt om die spanning te benutten en tot een aanvaardbare ontknoping te komen in het licht waarvan al het voorgaande in deze voor haar doen korte roman betekenis krijgt.

Enkel dit: dat zij er virtuoos en met veel vaart in slaagt om een sfeer van dreiging en gevaar op te roepen en een verhaal te schrijven waarin waanbeeld en werkelijkheidservaring door elkaar lopen, wat bij de lezer een desoriënterende confrontatie teweegbrengt met situaties die hij wel degelijk kan herkennen: de beknelling van het huwelijk, de vlucht in een verkenning van de eigen limieten, het gewicht van een jeugdtrauma dat na te zijn verdrongen in alle hevigheid terugkeert, de werking van het geheugen en de rol daarin van de gecanoniseerde verhalen die over het verleden worden verteld.

Juli Zeh, Nieuwjaar (2019), Nederlandse vertaling door Annemarie Vlaming van Neujahr (2018)