9 en 10 december 2017
70 – De
beschrijvingen van Harry Mulisch over het leven en werk van Wilhelm Reich in Het seksuele bolwerk (dat ik ben
beginnen te lezen omdat Jeroen Brouwers er in De laatste deur melding van maakt) zijn zo bevreemdend en
onwaarschijnlijk dat ik mij ervan moest vergewissen of Mulisch hier nu aan
fictie dan wel non-fictie doet door het Wikipedia-lemma over
de joods-Duitse psycholoog erop na te lezen. En inderdaad…
Het meest bevreemdende aan Mulisch’ boek is allicht de structuur. In het eerste deel vernemen we hoe Harry
Mulisch, personage in zijn eigen boek, Reich op het spoor komt in een
boekenantikwariaat. Geheel toevallig eigenlijk. Sterk geschreven, dat eerste
stuk – waarin het trouwens vooral gaat over de toevallige synchroniciteiten –
samenlopen van omstandigheden – die het leven voor ons in petto heeft. Het
tweede deel is het leeuwendeel. In omvang maar ook in belang: Mulisch
presenteert ons een hoogst eigenzinnige schets van de levenswandel en het
levenswerk van de uitermate vreemde pseudowetenschapper Wilhelm Reich. Het
derde deel, een ‘epiloog’, gaat over het Franse fort bij Douaumont nabij
Verdun. Deel één en twee hebben nog wel veel met elkaar te maken, maar je
vraagt je toch af wat die drie bladzijden Eerste Wereldoorlog in dit geheel
komen doen. En toch houdt het op de een of andere manier steek – al kun je er
de vinger niet op leggen. (Ligt het verband in het feit dat in deel één sprake
is van ikfiguurs vader, die in die oorlog gevochten heeft?) Geen nood, Het seksuele bolwerk mag dan in zijn
structuur een bevreemdend boek zijn, het is ijzersterk geschreven en vraagt om
meer. Meer Mulisch, en meer weten over Reich – over wie ik tot hiertoe
eigenlijk niets wist, behalve dat
zijn gedachtegoed in de zogenaamde ‘jaren zestig’ een (bij?)rol heeft gespeeld.
