maandag 14 januari 2019

afscheid van mijn digitaal bestaan 103


voor deze rubriek selecteer ik de beste stukken die op deze blog zijn verschenen

4 juli 2006

ACTIE
Geschiedenis, zo orakelde mijnheer F van geschiedenis in het tweede jaar van het middelbaar, is: ‘actie en reactie’. Dat lapidaire dictum is mij, in tegenstelling tot myriaden andere wetenswaardigheden, om de een of andere reden bijgebleven. Makkelijk te onthouden, dat zeker, maar ook de stelligheid waarmee mijnheer F zijn waarheid poneerde trok een diep geheugenspoor. Mijnheer F tekende wijl hij het zei een golvende lijn op het bord, en die staat sindsdien op mijn netvlies gebrand. Ik heb er al die jaren de afwisseling van koninkrijken, politieke strekkingen en publieke opinies op laten balanceren en afgewogen. Lange tijd vond ik het een onweerlegbare wet, nu ervaar ik het als een al te simplistische benadering die geen rekening houdt met contingenties, wisselvalligheden en toeval. Je kunt er inderdaad een aantal wisselingen van regimes en modes mee verklaren, maar soms wordt de tijdschaal die je daarbij hoort de hanteren zo ruim dat nietszeggendheid de overhand neemt. De uitspraak krijgt dan veel van een tautologie en dat soort uitspraken voegt, zoals we weten van Wittgenstein, niets aan de voorradige kennis toe. Veel historische absurditeiten blijven in elk geval wat ze zijn: absurditeiten – en het verandert niet veel aan de zaak of je ze nu als actie dan wel als reactie kunt duiden. Een ander F-statement (de sierlijke letters van zijn verzorgd handschrift verschijnen wit op groen op het bord) is dan weer wél onweerlegd gebleven: homo homini lupus, de mens is een wolf voor zijn medemens. Daarbij is een soort ‘actie’ gemoeid die in grote mate kan worden herleid tot een kwalijke voorbeschikking, een drijfveer die veeleer op passie en passiviteit duidt.