woensdag 31 januari 2018

de winter van 2018 – 23



113 – Steven Spielberg, Bridge of Spies (2015) is een stevige, degelijke, goedgemaakte ontspanningsfilm over een serieus onderwerp: de Koude Oorlog. Een échte Spielberg – en Spielberg kan hier gerust als een vertrouwenwekkende merknaam worden gezien. Je wéét min of meer waar je aan begint: ontgoocheld zal je na afloop wel niet zijn. Goed scenario (deels het werk van de broers Coen), spannend verhaal, sterk acteerwerk: daar valt allemaal niet veel op aan te merken. Een –inderdaad, Focus Knack – ‘even stijl- als sfeervolle spionagethriller’ waarin invloeden uit de film noir en de stripiconografie zijn verwerkt, en met veel oog voor de esthetiek, belichting en atmosfeer van die tijd: warme en gezellige Noord-Amerikaanse huiskamers versus kille en onvriendelijke kantoren in het Oostblok – dat soort wat al te gemakkelijke tegenstellingen vervolledigen het overzichtelijke palet. Geheel in lijn met de tweedeling die de wereld van toen kenmerkte.

Maar ja, het is voorspelbaar. En je krijgt toch wel heel erg het gevoel een les uit te zitten. Zoals wel vaker in Spielbergs kaskrakers-met-een-moraal.

Ik licht één detail uit Bridge of Spies om mijn punt te maken. Advocaat James B Donovan (Tom Hanks) is in Oost-Berlijn om er een ruil te regelen tussen een in de VS gevatte Russische spion (voortreffelijk vertolkt door Mark Rylance) enerzijds en een Amerikaanse U2-piloot en een Amerikaanse student anderzijds. Op een gegeven ogenblik ziet hij vanuit een tram hoe een persoon die probeert over de Muur te vluchten wordt neergeschoten. Dat op zich is al behoorlijk expliciet en didactisch. We wéten dat het naar historische werkelijkheid verwijst, maar je moet in een film natuurlijk wel een beetje voorzichtig zijn met dat soort letterlijke citaten. Zoniet krijg je het gevoel dat de film is gemaakt voor kinderen, of voor een volgende generatie die niet weet wat daar in Berlijn is voorgevallen.

Maar goed, op zich kan het voor mijn part nog. Erger wordt het wanneer helemaal op het eind van de film onze advocaat opnieuw in een tram zit, maar nu in zijn thuisland. Hij is de held van het verhaal, en zijn land treedt duidelijk naar voren als de winnaar van het conflict dat de hele film heeft overheerst: Amerika is kleurrijk en vrij terwijl het ginds achter die Muur een grote, grijze, grauwe gevangenis is. James B Donovan kijkt weer door het raam van de tram naar buiten. En ja, net op het ogenblik dat we ons die eerdere scène herinneren, zien we wat Spielberg beter niet meer zo expliciet had laten zien: hoe spelende kinderen in een achtervolging over een hek klauteren en, jawel, niet worden afgeknald.

Gewoon James B Donovan op de tram naar buiten laten kijken: dat was al genoeg geweest. Deze slotscène is de betutteling te veel.