TOCHTGATEN
De wereld verandert te snel. Dat heeft allerlei ecologische consequenties, maar ook psychologische. Ton Lemaire wijst in een van zijn boeken op de vervreemding die ons bekruipt wanneer we nog eens terugkeren naar het landschap van onze kindertijd. We herkennen het niet meer. Het is ons ontnomen. We voelen ons ontheemd. En in Tegen de tijd vertelt Lemaire met voelbare pijn dat een snelweg werd aangelegd dwars door het bos waarin hij als kind vaak speelde en zijn liefde voor de natuur opvatte.
Ik begrijp zeer goed waar Lemaire het over heeft. En ik denk dat zowat iedereen die nu leeft en ouder is dan twintig jaar dit begrijpt. Bevoorrecht zijn diegenen van wie de geboortegrond niet is verminkt.
Wanneer je terugkeert naar het land, de stad, de wijk, de straten waarin je opgroeide, kun je niet naast de verandering kijken. Maar die verandering heeft twee zijden. Uiteraard zie je de opzichtige toevoegingen en ingrepen waar je niet naast kunt kijken. Maar tegelijkertijd besef je dat je niet altijd ten volle beseft dat er ook dingen zijn verdwenen. Of je voelt dat iets is verdwenen, maar je weet niet meer wat. Hier stond een ander huis dan het huis dat er nu staat. Maar hoe zag dat eerste huis eruit? Daar was een perceel onbebouwd, je voelt dat een leegte tussen twee huizen is verdwenen. En stond hier vroeger niet een boom?
Het ongemakkelijke van verandering is dat veel ongemerkt moet wijken voor het nieuwe. Maar soms blijft iets staan, simpelweg omdat men vergat het weg te nemen, omdat het aan ieders aandacht is ontsnapt. Of omdat het op tijd werd herkend als iets van waarde. Dan blijft het bewaard, het is een verdwaalde tijdreiziger in een onherbergzaam heden. Dit zijn de kieren waardoorheen we nog iets van het verleden kunnen waarnemen, de tochtgaten van een verloren tijd.
Een verzakte betonnen schutting. Een bocht in de weg. Een bomenrij. Een boerderijtje dat men vergat af te breken.
