30 april 2014
dag 2.5
Tolerantie ten aanzien van verslavingen is veranderlijk. Ik
herinner mij de tijd – en die ligt niet eens zo ver achter ons – dat, ook in
Frankrijk, het roken de normaalste zaak van de wereld was. Mannen zonder une clope
tussen de lippen waren gering in aantal. Ze stonden te paffen aan de zinc en lieten ongegeneerd hun as en
peuken op de grond donderen. Tegen het eind van de dag was het dan ook een
bende op de vloer. Maar veel of weinig, dat maakte niets uit want het was voor
de veger van de gelagzaal evenveel werk. En op restaurant was het ook van
datte. Als het gezelschap aan het tafeltje naast het jouwe klaar was met eten,
of gewoon een gang van het menu achter de kiezen had, werden de Gauloises en
Gitanes bovengehaald en kon je rustig meepaffen, ook al was je nog druk in de
weer met een coq au vin of een coquille
Saint-Jacques in de wittewijnsaus. Het mag vreemd klinken maar toen kon ik,
als de roker die ik destijds ook was, deze culinaire crime wel op prijs stellen. En niet alleen omdat ik een vrijgeleide
had om er zelf eentje op te steken in afwachting van de coupe glaces of het kazenkarretje maar gewoon omdat mijn neus op
goedgunstige wijze was ingesteld op de vermenging van sigarettenrook en exquisespijzengeurtjes.
Het was, ik zei het al, de gewoonste zaak van de wereld en iedereen keek dan
ook raar op toen daar ineens het rookverbod was. Nu ja, ineens: in Frankrijk
verliep de introductie gefaseerd. Er was een schimmig tussenstadium met
rookvrije zones, de door velen gewraakte en belachelijk gemaakte espaces non-fumeurs. Natuurlijk was dat
een klucht want een fransoos laat zich niet graag ringeloren door redeloze
restricties. Het verbod werd, ondanks de aankondiging van strenge controles en
navenante boetes, in vele etablissementen met flair aan de laars gelapt. Toch
is de overheid erin geslaagd – er zijn nog wonderen! – om in een paar jaar tijd
het rookverbod uit te breiden tot een totaalverbod, en de naleving ervan ook
nog eens af te dwingen. Het gevolg is dat het aantal rokers in de openbare
ruimte, zowel de overdekte als de onoverdekte, spectaculair is gedaald. Zoals
in heel West-Europa, vermoed ik.
Maar daarmee is de verslavingsvatbaarheid van de Fransmannen
– meestal mannen want die zijn, zoals algemeen geweten is, vaker seksueel
gefrustreerd en dus vatbaarder voor compensaties – nog de wereld niet uit. De
verslaving die in de openbare ruimte het meest opvalt, is tegenwoordig de door
de overheid gepropageerde en schaamteloos ondersteunde gokverslaving. Diezelfde
overheid overigens die het roken heeft verbannen naar de huiskamer – waar de
televisie gezellig publiciteitsboodschappen spuit en tot consumentisme aanzet,
waarmee we in de verslavings- en compensatiesfeer blijven. Veel cafés zouden niet leefbaar zijn als ze
niet ook aan PMU deden (gokken op paardenwedrennen), of krasloten verkochten
van de Franse Nationale Loterij, de Française
des Jeux. Er staat wel overal bij dat het -16-jarigen niet toegestaan is om
zich aan deze gokpraktijken te begeven, en ik heb zelfs affiches gezien, door alweer
dezelfde overheid verspreid, die waarschuwen tegen de gevaren van overmatig
gokken. Maar dat is natuurlijk allemaal façade. De Fransman koopt massaal
loten, in die mate massaal dat het aandeel van zijn loon dat hij daaraan
besteedt in percenten kan worden uitgedrukt.
In Charmes, aan het plein waaraan ook dat recent opgegeven hotel staat, ging ik een krantenwinkel binnen om een ansichtkaartje te kopen. Het kaartje koste 45 eurocent, wat welbeschouwd schandalig duur is voor een stukje ondermaats drukwerk met aan de voorzijde een bijzonder banale foto. De man die voor mij langs de kassa passeerde, kocht instantloten ten bedrage van 29 euro! Ik weet uiteraard niet of hij daar alle dagen of eens per week staat. Maar ik sluit niet uit dat het alle dagen is. Hij hoopt natuurlijk om op die manier uit zijn bestaan te kunnen ontsnappen, een bestaan waarvan ik dan even voor hem invul, ten einde hem in mijn verhaal enige profilering aan te bieden, dat het kleur- en troosteloos is. Uiteraard wint hij nooit iets.
