zondag 5 januari 2020

grenzen 10


10.

Eenzelfde nivellering ontwaarde Sontag in de fotografie. ‘Ontwaren’ is hier een verrassend dubbelzinnig werkwoord, dat niet alleen de daad van het zien betreft maar ook iets zegt over waarheid. ‘Ontwaren’ ligt bovendien fonetisch heel dicht tegen ‘ontwaarden’ aan, en dat is in deze context relevant want door de nivellering verliezen de beelden hun waarde. Door zijn vrijwel algemene aanwezigheid overal en altijd maakt de camera alle gebeurtenissen gelijkwaardig. Sontag schrijft in haar essay ‘In Plato’s grot’, opgenomen in de bundel Over fotografie: ‘Foto’s maken heeft een blijvende voyeuristische relatie met de wereld tot stand gebracht waarin de betekenis van alle gebeurtenissen wordt genivelleerd.’ Van alles worden foto’s gemaakt en verspreid; situaties die vroeger nog met enige omzichtigheid werden benaderd belanden nu stante pede en zonder schroomvolle afstandelijkheid op Instagram; indrukwekkende beelden, zoals die van vliegtuigen die zich in torens boren, verliezen door een ongelimiteerde verspreiding hun zeggingskracht. Een hygiëne van het kijken dringt zich op, een hermeneutiek van het beeld: wij moeten opnieuw de werkelijkheid trachten te zien die zich áchter het beeld schuilhoudt.


‘Elk gebruik van de camera is impliciet een daad van agressie,’ schrijft Sontag ook nog. Lees: de camera schendt de grens tussen de fotograaf en zijn onderwerp.


‘De lens als grens,’ schrijft Filip Rogiers in zijn roman Angel. Hij verdedigt ‘het fotograferen als een manier om inzicht te verwerven door afstand te houden’. De fotograaf respecteert maar beter de grens tussen zichzelf en zijn object. Hier zou een aparte uiteenzetting kunnen volgen over de schending van privacy, over straatfotografie, over het laten circuleren, bijvoorbeeld op het internet, van beelden van mensen die daar bezwaar tegen maken maar die er anderszins geen bezwaar tegen lijken te hebben dat ze op straat voortdurend door camera’s in de gaten worden gehouden. Enzovoort.








lees hier vanaf aflevering 1 van dit stuk over grenzen