Nog iets waar iedereen plots een mening over moet hebben. De standbeelden. Moeten die van Leopold II weg of mogen ze blijven met een didactisch bordje erbij of – godbeware ons – geconfronteerd met een artistieke ingreep? En als je LII wegdoet, wat dan met andere schoften? Churchill, Columbus, Napoleon? Maar laat je hem staan, dan kun je net zo goed in Duitsland standbeelden van Hitler hebben, in Rusland van Stalin, in Cambodja van Pol Pot. En ga zo maar door. Welke machtsmens heeft per slot van rekening niet érgens bloed aan zijn handen kleven?
Lang heeft het gesluimerd, en plots barst de zweer open. Bustes worden beklad, als ze al niet omver worden getrokken; Jan, Piet en Pol spuien hun mening op de sociale media; je kunt zelf niet in dubio blijven.
Maar het debat heeft vele kanten. Uiteindelijk is heel onze westerse welvaart gestoeld op een of andere vorm van koloniale uitbuiting waar vrijwel alle levende genieters van die welvaart als individu niets mee te maken hebben. Is schuld erfelijk?
Aanvankelijk dacht ik: laat die beelden maar staan. De schuld verdwijnt niet door een bronzen man met een lange baard, al dan niet op een paard gezeten, uit het straatbeeld te verwijderen. Werk je niet het vergeten in de hand als je de herinnering in een depot of een museum en in elk geval een flink eind uit het zicht wegschuift? Je kunt toch proberen te informeren? En bovendien hebben veel van die beelden beslist ook een esthetische, zelfs kunsthistorische waarde. We gaan toch geen nieuwe beeldenstorm organiseren?
Maar S. heeft mij overtuigd. Zijn argument is helder en simpel: Leopold II is nog een levende realiteit, de gevolgen van zijn wandaden zijn nog niet uit het geheugen van de nabestaanden van de betrokkenen verdwenen. Het is nog niet lang genoeg geleden. En dus moet hij weg.
Hier de Facebookpost van S. (met een foto erbij van een missionaris, blank uiteraard (pardon, wit), die een zwarte jongen met afgehakte hand bij de arm vastneemt, zónder afgehakte hand dus):
Er van uitgaande dat je een ander niet wil aandoen wat je zelf niet wil aangedaan worden.
En er van uitgaande dat een goeie methode om dit te doen is jezelf eens in de ander te verplaatsen.
Stel dat Wallachije enkele decennia geleden een hele tijd Vlaanderen had bezet, met folteringen, moordpartijen, vernederingen, uitbuiting. Onder het bewind van grote leider Asimov is je familie verdreven uit haar woongebied om gratis in de mijnen te gaan werken. Je opa André werd gedood, nonkel Jef verloor zijn handen, oma Jeanine werd verkracht. En toen de Wallachijers onder dwang vertrokken maakten ze dat alle belangrijke eigendommen netjes van hun bedrijven bleven.
Anno 2020 kom je in Wallachije en zie je daar grote bronzen beelden van grote leider Asimov.
Hoe voel je je?
Maak de oefening eens echt, wetend hoe men 80 jaar na datum nog familietrauma's over de repressie koestert omdat opa een tijdlang zijn burgerrechten kwijt was door te collaboreren.
Er is een verschil tussen Karel de Grote en Leopold. De wonden van Karel zijn niet hedendaags. Die van Leopold leven nog.
Wat er moet gebeuren met de beelden? Misschien komen we daar achter na een lange dialoog met een oprechte poging tot inleving in de ander.
200615
