29 november
2001
De passage
over het verband tussen fascisme, erotiek, fysiologie en esthetiek in De ontdekking van de hemel (685vv) is
provocerend en intrigerend. Hitler die de vruchten van de avant-garde plukt!
Macht heeft alles met lichamelijkheid te maken! De primauteit van het lichaam,
denk aan: ‘het lichaam van Christus’! Ook in de liefde heeft alles, of toch
zeer veel, met die primauteit te maken. Vandaar het gruwelijke verschil tussen
man en vrouw, het eeuwige misverstand ook, voor zover het niet als
onoverbrugbaar verschil wordt erkend: vrouwen worden in de eerste plaats door
hun eigen lichamelijkheid aangedreven en hebben geen overdreven aandacht voor
het lichaam van mannen; mannen daarentegen hebben vaak vooral het lichaam van
de vrouw(en) voor ogen. Zo geformuleerd lijkt deze waarheid ineens erg simpel
en is het, bijgevolg, zeer raadselachtig waarom mannen zich erover nog langer
schuldig zouden moeten voelen. (Ik noem het verschil gruwelijk maar het is
daarom niet zinloos: de afstand zorgt er precies voor dat de beweging niet
stilvalt.)
*
Nog meer De ontdekking van de hemel:
695: ‘…en
stond mezelf toe te verdwalen.’
709: Het is
niet de eerste keer in dit boek dat het mij opvalt hoezeer de filosofische
ideeën van Mulisch – hier over kwaad door gebrek aan transcendentie in een
instrumenteel geworden wereld – frappant goed overeenstemmen met die van Herman
De Dijn.
