DE BOMMA VAN BART SWINGS
Wat zou Het Journaal moeten zijn? Wat pretendeert het te zijn? Wat is het geworden?
Maar eerst: waarom moeten wij die vragen altijd stellen? Of anders geformuleerd, zoals velen dan vaak zeggen: waarom draai ik niet gewoon de knop om?
Het antwoord op die knopvraag is eenvoudig. Ik draai die knop niet meteen om omdat ik in een politiek bestel leef dat een democratie wil zijn. Omdat in een democratie een onafhankelijke en zo neutraal en objectief mogelijke nieuwsgaring en berichtgeving moeten gegarandeerd zijn aangezien de journalistiek het democratisch bestel moet kunnen bewaken. Omdat, als de overheid dit bewaken zelf mogelijk maakt en op een door de belastingbetaler gefinancierde omroep een dergelijke nieuwsgaring en berichtgeving aanbiedt, wij als belastingbetalers op onze beurt erop moeten kunnen rekenen dat de overheid onze centen goed besteedt. Omdat van mij niet kan verlangd worden dat ik dan maar naar andere media grijp of gewoon ophoud met mij te willen informeren.
De eerste vraag is hiermee beantwoord: wat Het Journaal zou moeten zijn. Het Journaal zou moeten zijn: een neutrale, objectieve, voor iedereen bevattelijke en zo volledig mogelijke bron van informatie over wat er zich de voorbije dag in eerste instantie – die toegeving wil ik nog doen – in ons land en bij uitbreiding in de wereld heeft afgespeeld op het vlak van politiek, maatschappelijke en ecologische aangelegenheden, belangrijke incidenten en geopolitieke ontwikkelingen. Voor een journaal van een halfuur lijkt dit al meer dan genoeg, ik zou cultuur en sport in aparte informatie- en duidingsprogramma’s onderbrengen – tenzij er in die domeinen ook een politieke of maatschappelijke impact te melden zou zijn.
Dit is, min of meer, wat het VRT-Journaal nog altijd pretendeert te zijn – hoewel iedereen die er van ver of dicht bij betrokken is natuurlijk allang weet dat het dat niet meer is. Want wat is Het Journaal geworden? Ik vrees dat het huidige VRT-Journaal in de verste verte niet beantwoordt aan wat het zou moeten zijn.
Het VRT-Journaal is geëvolueerd in de richting van een entertainment- en emo-programma dat nieuwsfeiten en actuele ontwikkelingen als materiaal gebruikt om de kijker (m/v uiteraard) te behagen, om hem te conformeren in zijn rol van brave en onkritische Vlaamse consument en vooral om hem niet al te zeer te verontrusten, hoewel hem toch ook de portie angst dient te worden toegediend waar hij blijkbaar tuk op is. Ik zeg hier wel ‘geëvolueerd in de richting van’ omdat het nog niet helemáál zo is. Maar men is aardig op weg. Op zich heb ik niets tegen entertainment- en emo-programma’s – daar hoef ik inderdaad niet naar te kijken, hoewel ik dat soms wel graag doe. Maar pretendeer dan niet iets anders te zijn.
Twee voorbeelden uit het zeer recente verleden: Eunice en Swings.
In de aanloop naar de storm Eunice, die een paar dagen geleden ons land aandeed, zag ik een Journaal dat opende met zeventien (17) minuten berichtgeving daarover. Wat was het feit? Het feit was dat de storm zou komen. Hij was er nog niet, neen, hij zou komen. Het item, met verschillende interviews, met onder andere de weerman en een brandweerman, ging in op de verwachtingen en de voorbereidingen en over hoe erg het wel zou worden, enzovoort. Het feit was hier iets wat nog niet gebeurd was. Het resterende kwartier van dat Journaal ging dan naar feiten die wél gebeurd waren, enfin, naar een zeer beperkte en beknopte selectie daarvan. Na de doortocht van de storm zal er een zucht van verlichting door de VRT-redactie zijn geraasd omdat Eunice wel degelijk schade had veroorzaakt en ja, zelfs twee mensenlevens had gekost. (Ik zeg dit laatste met retorische bedoelingen. Ik besef dat ik in het huidige klimaat maar beter niet het verwijt riskeer dat ik geen respect heb voor de slachtoffers. Ik heb dus wél respect voor de slachtoffers, ik wil hier enkel iets zeggen over wat ik vermoed dat er omgaat bij de makers van het Journaal. Stel dat die hele show vooraf achteraf zou blijken niets anders dan stemmingmakerij te zijn geweest.)
Het eerste Journaal nadat Bart Swings een gouden medaille had behaald – proficiat, Bart! – opende met een kwartier (!) daarover. Ik heb altijd geleerd dat je altijd opent met het belangrijkste. Op ‘de één’ van de krant staat het belangrijkste nieuws. In de inleiding van je artikel vat je alvast kort de essentie samen. Ik zou derhalve denken dat men het televisiejournaal begint met het belangrijkste nieuws van de dag. Maar neen, we krijgen sport en wel, behalve enkele beelden van de schaatswedstrijd zelf, ook, tot in het karikaturale: reacties. Reacties! Van Bart Swings zelf (hij is blij en wil naar huis), van zijn lief (zij is blij en kijkt uit naar Barts thuiskomst), van de ouders (zij zijn blij en trots), van de bomma (zij is blij en heel trots). Ja, tot en met van de bomma. Na de bomma zouden Jemen en Oekraïne nog moeten komen, als ze al komen. En hoe zit het in Wit-Rusland? Hoe is het met de Oeigoeren en met de slaven in Qatar en de bedreigde diersoorten in het Amazonewoud? Daarover geen nieuws. De bomma van Bart Swings.
