Alleen Elvis blijft
bestaan had eergisterenavond Johan
Heldenbergh te gast. Uitstekend acteur, sympathieke man. Daarover zijn we
het allemaal wel eens, denk ik. Maar zou hij, zoals Vlaams Bouwmeester Leo
Van Broeck twee weken geleden, iets te vertellen hebben?
Heldenbergh begon met het fameuze citaat van Jacques
Brel: ‘Le talent n’existe pas. Le talent c’est l’envie.’ Het enige wat telt is:
goesting (wat een beladen woord is
dat geworden zeg!), passie en vervolgens: doorzettingsvermogen. Als de
uitspraak van Brel betekent dat talent alléén niet volstaat, ben ik het eens.
Maar ik vrees dat de uitspraak niet zo bedoeld is. Het komt mij voor dat wie
beweert dat al zijn verdienste te danken is aan zijn doorzettingsvermogen, een
eigenschap die hij zelf in de hand heeft, en niets te maken heeft met een
initieel talent, iets wat je niet kunt kopen of anderszins verwerven, te veel
de pluimen op zijn eigen hoed steekt. Ik geloof namelijk wél dat talent
bestaat. Meer nog, dat het schromelijk ongelijk verdeeld is. En ja, als je het
hebt moet je nog heel hard werken om iets te bereiken, maar om dát te doen is
ook een talent nodig, het talent namelijk hard te kunnen werken. Heldenbergh
overigens spreekt zichzelf wat later in het programma tegen wanneer hij zegt
hij dat hij de chance heeft gehad de
juiste mensen op de juiste moment tegen te komen. En nog eens wanneer hij
vertelt dat hij schilder had willen worden maar dat hij weinig talent heeft om
te tekenen.
Maar er is nog iets anders dan talent en
doorzettingsvermogen nodig om iets moois te verwezenlijken, of te willen
verwezenlijken, of dat minstens te proberen. Zoals de moordenaar een motief
moet hebben, geldt dat ook voor een schilder of acteur of schrijver of gelijk
welke kunstenaar die ‘een verhaal’ wil vertellen. Dat motief kan vanalles zijn:
compensatie zoeken voor een niet verwezenlijkte droom, de liefde voor poëzie,
een ongelukkige jeugd. Of gewoon branie: ‘kijk mama zonder handen!’ Of het kan
gaan om een ordinaire vadermoord.
Heldenbergh legt verschillende keren de nadruk op
‘eerlijkheid’. ‘Eerlijkheid is mijn enige wapen.’ (Van moord gesproken.) Hij
brengt eerlijkheid in verband met generositeit. Ik weet niet of dat juist is.
Eerlijkheid kan ook een vorm van veeleisendheid zijn. Maar misschien is
veeleisendheid ook een vorm van generositeit. Ja, eigenlijk is dat zo, toch
zeker in bepaalde gevallen – denk ik nu.
Een van Heldenberghs keuzes was 8 ½ van Fellini. De tijdelijke steriliteit van de midlifecrisis.
‘Tussen 45 en 55 gebeurt er iets met een man.’ Wat precies, daarover is
Heldenbergh niet duidelijk. Jammer want het interesseert me wel. Heldenbergh
heeft het over een kelder die ‘ontploft’ is. De kelder waarin hij al zijn
frustraties had opgestapeld. Hij is door een depressie gegaan. Na een
scheiding. Nu heeft hij een nieuwe vrouw. Ze is een paar decennia jonger maar dat
doet er wat mij betreft niet toe.
Nog een paar notities die ik maakte:
JH vindt Theo Maassen op het podium minder genuanceerd
dan in het werkelijke leven.
JH noemt zichzelf een extreme (of zei hij extremistische?) atheïst. Hij heeft God
niet nodig om te weten wat goed en kwaad is.
JH: ‘Iedereen is bang, wat telt is de manier waarop je
ermee omgaat.’
JH oordeelt dat de kwaliteit van mannen gelegen is in hun
tederheid en humor.
En Annie Hall
is zijn lievelingsfilm.
Ik had meer verwacht van deze Elvis. Ik was positief vooringenomen ten aanzien van deze gast,
maar hij ontgoochelde mij. Er was mij iets te weinig – eventueel grondig
overdachte en voorbereide – inhoud. Het gesprek hobbelde wat voort, er werd te
zeer een beroep gedaan op impulsen, charme, spontaniteit. Huldenbergh had zich
voorgenomen zijn sympathieke zelf te zijn, maar door enkel te zeggen dat passie
passie is, zijn we er nog niet. Op een gegeven ogenblik moest ik denken aan de
voetballer die na de match een microfoon onder de neus geduwd krijgt en niet
veel méér weet uit te brengen dan dat het niet zijn verdienste is maar die van
de ploeg, dat de bal rond is en een match negentig minuten duurt plus de extra
tijd, en dat vanaf nu moet worden toegewerkt naar de volgende match, en daarna na
de match die daarna volgt.
