4 april 2014
Het is natuurlijk door mijn reisplan dat ik gezwicht ben
voor de verleiding om de reisverslagenbundel
Grote reizen, kleine reizen van Sandro Veronesi aan te schaffen. In
de ‘Introductie’ haalt de gevierde Italiaanse auteur (van onder meer
Kalme chaos) de mij onbekende Fabrizio
De André aan: ‘het zich verplaatsen dat bijna een doel op zich is en dat door
Fabrizio De André wordt gedefinieerd als “het ultieme doel van de reis:
reizen”.’ Dat lijkt mij echter een weinigzeggende boutade. In een verslag over
zijn reis naar Peru, die Veronesi een rouwreis noemt omdat hij hem maakt vlak
na het overlijden van zijn moeder, schrijft hij: ‘de energie die vrijkomt door
de verplaatsing zal ons ook de gelegenheid geven om enigszins afstand te nemen
van de leegte en het verlies. Met een beetje moeite lukt het me om dat echt te
geloven.’ Maar wat moet ik mij daarbij voorstellen? Wat voor soort energie is
dat die vrijkomt door de verplaatsing, die een doel op zich is? Is dat dan:
kinetische energie? En hoe wordt deze energie dan ingezet om afstand te nemen
van leegte en verlies? In een soort van verbrandingsproces? Het is nogal
mystificerend, allemaal. Wat verderop in datzelfde verslag staat een zin die ik
al interessanter vindt: ‘het besef – zo scherp, zo duidelijk – van de
eenmaligheid van dit moment’. Dit gaat over alertheid, luciditeit, leven in het
moment en dus los van zowel rouw (verleden) als doelstelling (toekomst). Buiten
de tijd als het ware. In het volgende verslag, over een reis naar de Verenigde
Staten, is Veronesi wat concreter over die leegte die hij door te reizen achter
zich laat. Hij zegt dat hij haar vult ‘met drukte en schoonheid’. De leegte
lijkt een stilstand of impasse, de reis zorgt voor levenwekkende beweging.
Reizen als frictie. Nog een interessante gedachte staat wat verderop in dezelfde
alinea: ‘De mogelijkheid bestaat dat nog nooit iemand een dergelijke reis heeft
gemaakt – precies zo, bedoel ik – en dat helpt al een beetje om er met een
minder triest gevoel aan te beginnen.’ Deze gedachte is nieuw voor me. Maar ik
weet niet of de volstrekt uniciteit van de reis die ik zal maken op zich
aanleiding zal kunnen geven tot de troost waarover Veronesi het hier heeft. Ik
besluit deze korte bloemlezing van interessante citaten met een notitie over
verdwalen. Veronesi is op stap in de buurt van het Zuid-Franse Alès, hij is op
zoek naar het dorp Vézénobres en hij slaagt erin te verdwalen. En hij
realiseert zich: ‘en wat dan nog? Ik hoef toch niet met alle geweld naar
Vézénobres? Ook als ik nu al verdwaald ben, wat is dan eigenlijk het probleem?’
De doelstelling is, niet verwonderlijk als de essentie in het zich verplaatsen
gelegen is, niet het belangrijkste; ‘het enige zinnige criterium: ik ga waar ik
ga, het belangrijkste is om te genieten van deze wandeling voor wat hij is: een
geschenk van het lot’. Dat lijkt mij een zinvolle gedachte, zeker bij een reis
die eigenlijk een gigantische omweg is op de route van Arlon naar Brugge.
Voor het overige heeft Grote
reizen, kleine reizen niet veel om het lijf. De interessantste – en langste
– stukken staan vooraan, de rest bestaat uit korte, nauwelijks bewerkte
aantekeningen zonder literair surplus, gewoon verslagjes zijn het eigenlijk van
ik ben daar en daar geweest, we hebben dat en dat bezocht en we gingen daar en
daar eten, u moet er zeker ook eens gaan, de prijs-kwaliteitverhouding is oké.
Dat kan dus, jammer genoeg, niet gezegd worden van dit boekje – er is over
reizen vast en zeker betere en indringendere lectuur beschikbaar.
