191101
(…) * Knap, hoe Olga Tokarczuk in
De rustelozen
het zich verplaatsen door de wereld verbindt met reizen door het inwendige van
het lichaam, bijvoorbeeld in de snijkabinetten van de zeventiende-eeuwse
anatomisten. In het hoofdstuk ‘Gods zone’, dat op zich een van de talrijke
verhalen is die de lappendeken vormen die de roman is, laat ze de hoofdpersoon,
een vrouw, tijdens een vliegtuigreis kijken naar een sciencefictionfilm waarin
wetenschappers zich laten verkleinen ‘tot ze zo groot waren als een bacterie’
zodat ze een reis konden maken door ‘de karmijnrode gangen van de bloedvaten,
de kloppende vernauwingen in de slagaders’. (302) Een intrigerende, boeiende,
zeer sterk gecomponeerde roman, waarin ik me met alsmaar toenemende waardering
naar het einde toe werk. * (…) * ‘Een lange schreeuw om aandacht’, stelt (…) A.,
en ja, natuurlijk heeft hij gelijk. Maar niet helemaal natuurlijk. Want wat
beoog ik met die autobiografie? Het alternatief is dat ik niets doe met dat
verleden van me, dat ik het onverteerd met me meesleur, de ouderdom en
uiteindelijk het graf in. Mijn ambitie is om het te verwerken en er ondertussen
ook nog iets moois van te maken, iets waar ‘derden’ (‘of vierden, of vijfden’)
zo mogelijk nog
iets aan hebben. Is dat een legitieme ambitie? Jazeker!
En mag het dan een lange schreeuw zijn? Uiteraard! * (…) * De gevangenen moeten
aanschuiven voor de soep. Een van hen, een jongeman, eet zijn portie op en gaat
nogmaals achteraan in de rij staan. Wanneer hij eindelijk, na lang wachten,
opnieuw bij de bedeler komt, herkent deze hem. De bedeler slaat de jongeman dood
met de pollepel waarmee hij soep schept. En dan gebruikt hij gewoon diezelfde
pollepel, waar het bloed van de jongeman aan kleeft, om de soep voor de
volgende gevangenen te bedelen. Of deze: de gevangenen, die proberen te
overleven, doen dat niet alleen met voedsel zoeken en de beste slaapplaats te
vinden enzovoort, maar ook met muziek maken of toneel te spelen… Met cultuur
dus. Cultuur is een manier om te overleven. De dochter van een gevangen
verzetsstrijder getuigt: in dat kamp werd een vrijmetselaarsloge opgericht.
Wanneer die loge samenkwam, hielden de katholieken de wacht. En omgekeerd,
wanneer de katholieken hun cultus beleden, hielden de vrijmetselaars de wacht.
(Getuigenissen in
Kinderen van het verzet,
aflevering 2, Canvas.) *
