scherf 83

Canonkever

Tom De M. beklaagt zich op Facebook over het feit dat zijn dochter voor school De gedaanteverwisseling moet lezen. Ze vindt het maar niets en Tom treedt haar bij: ‘Ik heb het echt geprobeerd, maar ik begrijp het niet. Hoe je jongeren op school de liefde voor literatuur hoopt bij te brengen door hen “De Gedaanteverwisseling” van Kafka door de strot te rammen, in een ouderwetse vertaling uit 1944 (!) dan nog.’

Ik lever een bijdrage tot de discussie die zich daaronder ontspint en waarbij Tom De M., die nota bene volksvertegenwoordiger is, nogal wat tegenwind te verduren krijgt:

Toegegeven, De gedaanteverwisseling is niet evident. Maar je kunt er zeker iets zinnigs over zeggen, ook aan jongeren. Neem er maar eens de notities die Vladimir Nabokov erover maakte bij! Nabokov toont bijvoorbeeld aan hoe je, enkel en alleen op basis van de tekst, een perfect grondplan van het appartement kunt maken waarin het zich afspeelt. Zeer goede oefening in ruimtelijk inzicht!

Wat later verweert Tom zich tegen het aanzwellende protest: ‘Ik wil geen beeldenstorm. Maar ik vind dat een enge kijk op literatuur. Literatuur is ook subversief, geestesverruimend, tegendraads, confronterend, avantgardistisch, rebels, internationaal, hedendaags, verbijsterend, begeesterend. Ik zou als leraar Nederlands geen literatuurhistorici van mijn leerlingen willen maken, ik zou willen dat ze verliefd worden op literatuur.’

Dat zijn evenveel open deuren, die ik maar wat graag instamp:

De gedaanteverwisseling is: subversief omdat K de maatschappelijk bepaalde verwachtingen op de korrel neemt; geestverruimend omdat K aanzet om de dingen anders te bekijken; tegendraads omdat het totaal ongebruikelijk is om in een ernstig bedoeld verhaal een man in een kever te laten veranderen; confronterend omdat K ons toont tot welke reacties wij in staat zijn als wij met het totaal vreemde te maken krijgen; avantgardistisch omdat K de in zijn tijd gangbare literaire geplogenheden aan zijn laars lapt en daardoor uitermate vernieuwend is; en dus is 'De gedaanteverwisseling' rebels; het is bovendien internationaal zoals de receptiegeschiedenis heeft uitgewezen want het is in zowat alle mogelijke talen vertaald; het is hedendaags want het wordt nog altijd gelezen, herkend en begrepen; dat het verbijsterend is hoeft geen betoog; en 'begeesterend' kan het zijn als dit alles met overtuiging, passie en inzet wordt overgebracht. Neen, Tom De M., ge zult uw dochter moeten tegenspreken!

En bovendien:

Heb ik zelf het boek graag gelezen (meermaals overigens)? Neen, niet bepaald. Het schuurt, het wringt, het doet pijn. Maar heb ik er iets aan gehad? Vast en zeker.