AUTOSUGGESTIE
De onschuld raak je kwijt
wanneer het denken zich nestelt tussen impuls en actie, wanneer de behoefte
niet meer op een rechtstreekse manier wordt bevredigd, wanneer de angst kan
worden weggeredeneerd en dus niet meer onversneden is. Dit interval zorgt voor
afstand, en dus ook voor de tijd die nodig is voor de aarzeling, het verweer,
het verlangen, de leugenachtigheid. Het kind dat lebbert aan de borst van zijn
moeder, verwijlt nog in een wolk van welbehagen. Maar stilaan leert het de
frustratie kennen. De moeder verdwijnt al eens uit beeld en komt niet meteen
terug. Daar gaat de deur open en betreedt, in haar plaats, een bestraffend
wezen met een forsere stem en een stoppelbaard de kamer. Waarheid wordt, door
de mogelijkheid van de vertekening en het verlies van evidentie, een onwrikbare
categorie. Maar dra wordt duidelijk dat ook de buitenwereld niet alles weet. In
het vacuüm dat zo ontstaat, komt de ruimte vrij voor interpretatie, maar ook
voor leugen. Voor autosuggestie.
Onze gevoelens kreunen onder
een wrede maatschappelijke druk. Zeker in een tijd die zich, omdat de ratio een
verrader is gebleken en wij bang zijn geworden van echte gevoelens, aan
emotionaliteit en sentimenten laaft. Vreugde en verdriet worden in hoge mate
onderworpen aan conformisme. De begeerte wordt georchestreerd, de boosheid
gekanaliseerd. Evenementen worden op touw gezet en gemediatiseerd om, zo lijkt het
wel, de massa rond een gevoel te organiseren en op die manier in toom te
houden. Supportersgekte, festivalitis, de inflatie van wereldoorlogherdenkingen
en dingen waar we bang voor moeten zijn. Een exemplarische orgie van
gemediatiseerde diffuusheid en vormgegeven niets blijft nog altijd de Witte
Mars.
Steeds verder, zo lijkt het
wel, trekken authentieke emoties zich terug achter de conventie. De acteurs van
Thuis en Familie tonen ons voor wat en hoe wij zouden moeten voelen als wij
dat nog zouden kunnen. De periodiek Goed
Gevoel is een handleiding voor de gevoelsarme medeburger.
Wellicht kunnen we maar een beperkte dosis echte gevoelens aan – we hebben emotioneel te lijden van het info- en emobombardement waaraan we dag in dag uit worden blootgesteld. Bij de beelden van een zoveelste calamiteit schrikken we van onze eigen ongevoeligheid. Met een bankbiljet of een doorlopende opdracht kopen we ons vrij van het onbehagen dat daarmee gepaard gaat. Ook dat is een vorm van autosuggestie.
Onze emoties verslijten. Er
is een teveel van alles, en dat teveel herhaalt zich dan nog eens voortdurend.
Woorden, ook dure woorden, verliezen hun betekenis – gevoelens ook. We raken
verstrikt in een zoveelste poging. On
revient toujours à ses premiers amours is een van nostalgie doordrongen
wijsheid die wel eens opkomt tijdens de worsteling om in een derde of vierde of
vijfde relatie de nodige spontaneïteit aan de dag te leggen. We omringen ons in
samengestelde gezinnen met stiefkinderen, die het op hun beurt moeten stellen
met onechte ouders.
Spontaneïteit kun je niet
aan de dag leggen. Échte gevoelens laten zich niet afdwingen of afkopen. Ze
vallen ons te beurt, we worden geroepen of geïnspireerd, we raken verliefd, we
genieten een mémoire involontaire of
zien ons geconfronteerd met een epifanie, we verwonderen of verontwaardigen ons oprecht, we
genieten een genade. Passiviteit voert in dit alles de boventoon en staat in
elk geval haaks op de doctrine die stelt dat we alles kunnen organiseren of
kopen, dat we alles de baas zijn.
Autosuggestie is valse
genade, gefakete overgave. Wij denken onze gevoelens de baas te zijn, maar de
gevoelens die wij de baas denken te zijn, zijn onecht, op een flagrante en
bedroevende manier. Wij maken ons illusies: de moederlijke warmte is voorgoed
weg; de angst is nooit onversneden; het geloof is voortaan altijd een geloof
tegen beter weten in.
Toch kan er iets authentieks
in de plaats komen om zich aan te laven, iets wat geen autosuggestie behoeft:
een pure en misschien milde weemoed.
Minne wist:
Vandaar het eeuwig verbeiden,
En de uitkomst: melancholie.
