6 september
Op het gevaar
af hier een soort van televisiekritiekrubriek te starten (wat ik niet van plan
ben), wil ik, een dag nadat ik enkele
beschouwingen heb gewijd aan de Rutte-aflevering van ‘Zomergasten’, toch ook
nog wel iets kwijt over de eerste aflevering van het filosofieprogramma
‘Wanderlust’, die op hetzelfde moment werd uitgezonden en die ik dus pas nu, op
de website van Canvas, heb kunnen bekijken. Ik heb namelijk wat met
filosofie want laat dat nu toevallig de studie zijn die ik in 1986 met succes
heb afgerond aan de KU Leuven. Dat is geen grootse prestatie, dat weet ik wel,
maar toch een wapenfeit dat in mijn curriculum enige prominentie opeist. Mijn
omgang met filosofie mag dan wel sinds het bereiken van dat hoogtepunt op een
laag pitje zijn blijven doorsudderen, ik acht mijzelf toch bevoegd om met een hoopvolle
verwachting naar een filosofieprogramma op tv te hebben uitgekeken. Ik maak, om
het technisch te stellen, deel uit van de niche
waarop de programmamakers zich met ‘Wanderlust’ richten. Veronderstel ik toch.
Die eerste aflevering
was gewijd aan de Engelse conservatieve denker Roger Scruton. Ik weet min of
meer in welke hoek hij zichzelf plaatst c.q. wordt geduwd – maar daar gaat het
mij niet om. Ik begin te kijken en hoop dat ik iets meer over zijn gedachtegoed
te weten zal komen dan ik uit mezelf al weet – en dat is eigenlijk niet zoveel,
dus moeilijk moet het niet zijn om mij blij te maken.
Het programma
duurt 45 minuten. Dat is blijkbaar de spanningsboog die als aanvaardbaar wordt
vooropgesteld voor het nichepubliek dat men hoopt te bereiken. Hier volgt een
transcriptie van de notities die ik maakte telkens ik dacht dat er iets met enige
filosofische relevantie werd gezegd. Dus niet: telkens ik iets de moeite van
het noteren waard vond. Neen, ik heb álles genoteerd wat in mijn ogen filosofische
relevantie had. Misschien heb ik twee of drie zaken gemist, maar groter
zal de foutmarge niet zijn.
-
De utopieën van Marx en Engels mikten
op abstracte perfecties en hebben daardoor geleid tot rampspoed. Een juiste
utopie houdt rekening met concrete zaken, en is zich bewust van de imperfecties
van mensen en van het leven.
-
Esthetica is essentieel. Het gaat
daarin om de geest die een glans op de dingen legt.
-
De traditionele transcendentale bronnen
zijn opgedroogd. We moeten op zoek naar nieuwe.
-
Je kunt er alleen toe doen als je in
liefde en empathie erkent dat anderen er méér toe doen dan jijzelf.
-
Milieubescherming is essentieel een
conservatieve kwestie. Deze issue werd geaccapareerd door links, dat
antikapitalistisch wil zijn. Wij zijn beheerders, geen bezitters van de natuur.
-
Stilte die er toe doet is niet de
afwezigheid van geluid, het is iets wat van binnenuit komt.
-
De godsvraag is belangrijk en het
antwoord op die vraag is nooit definitief. In de kerkelijke rituelen betuigen
wij onze nederige dankbaarheid voor het feit dat we dit leven hebben gekregen.
We zijn hiertoe niet in staat als we toegeven aan hebzucht, ambitie en lust.
-
Het kwaad is in de wereld doordat God
de mens vrij geschapen heeft, en dus ook met de mogelijkheid om het kwade te
doen.
Ik geef toe, mijn
parafraseringen zijn bondig. Maar het moge duidelijk zijn dat het hier stuk voor stuk om interessante
uitgangspunten voor evenzoveel diepgravende gesprekken gaat – of voor toelichtingen,
indien een gesprek om de een of andere reden niet mogelijk zou zijn. Dat gebeurde
dus niet. En sorry, maar zonder een discussie of uitdieping blijft het bij het
debiteren van stellingen, en dat is geen boeiende televisie. Of laat ik het
anders formuleren: dan wordt de meerwaarde die televisie hier zou kunnen
bieden niet gerealiseerd. Dan kan
ik beter een boek van Scruton lezen.
De acht hier
aangehaalde punten namen hooguit een kwartier, en dus een derde, van de
uitzending in beslag. Dat is een optimistische schatting. Het resterende
halfuur werd besteed aan het in beeld brengen van Scrutons boerenbestaan op de
45 hectare Engelse grond waarop hij zich zeer thuis voelt, aan het ongeluk dat
hij met zijn paard heeft gehad, en aan zijn niet geheel onverdienstelijke
pianospel. Ik hoop voor Alicja Gescinska dat ze beseft dat ze het portret heeft
gemaakt van een grumpy old man in
zijn nadagen, en dat ze niet de illusie koestert dat ze ons nu heeft overtuigd van
het belang van zijn ideeën.
‘Wanderlust’
is met andere woorden in hetzelfde bedje ziek als de pogingen tot boekenprogramma die Canvas de voorbije jaren heeft gewaagd: een beetje
informatie waar de liefhebber op zit te wachten, omringd door onverdraaglijk
veel context waar niemand iets aan heeft. Het lot van dergelijke programma’s is
voorspelbaar: het nichepubliek haakt af want wordt niet bediend, en andere
kijkers komen er niet bij. De kijkcijfers, voor zover die er al waren, verschrompelen
en er komt geen vervolg.
