De hier volgende tekst verscheen in Poëziekrant 4. Ik plaats hem nog eens hier. Watou is nog te bezoeken tot 2 september.
Na 28 Poëziezomers onder leiding van Gwy Mandelinck
proberen Jan Moeyaert en zijn vzw P’ART, na de overname en renovatie, hun
versie van ‘Watou’ te consolideren. Geen evidentie, nu Vlaams cultuurminister
Joke Schauvliege als een Dulle Griet op een tot monsterachtige proporties
uitgegroeide kaasschaaf door de Westhoek raast. En laat de Westhoek nu net een
streek zijn waar nog zoveel meer fraais op Brussel rekent: Beaufort, de ‘Groote
Oorlog’, Dranouter…
De tekst hieronder is gebaseerd op de drukproeven van
de catalogus en probeert te anticiperen op wat het vierde Kunstenfestival van Watou deze zomer bij u zou kunnen teweegbrengen.
Geniet u ook altijd zo van catalogusvoorwoorden?
Want dat is het wel: een
totaalbeleving! Genieten van kunst, genieten van het landelijk schoon…,
genieten tout court.
Aan het woord is de bevlogen Gunter Pertry, die als gedeputeerde
voor Kunst en Cultuur van de provincie West-Vlaanderen ook zijn woordje
‘placeert’ in de catalogus.
Het is een eigenaardig genre, het
catalogusvoorwoord. Meestal sla je die teksten genadeloos over – en zeer vaak
terecht. Maar het loont toch de moeite ze eens door te nemen. In het door toespraakclichés
en het niet door al te veel kennis van zaken gehinderde discours van de
cultuurbobo’s, die nu eenmaal, doordat zij op de vetpotten zitten, zonder slag
of stoot de eerste bladzijden van de mede door hen gefinancierde publicatie bezetten,
treedt een manier van denken aan het licht waaruit toch wel een en ander af te
leiden valt. De gedeputeerde van dienst heeft het in zijn door mij aangesneden
alinea verder ook nog over de steun van zijn provincie aan de ‘totaalbeleving’
die, in zijn ogen, het Kunstenfestival Watou, al aan zijn vierde editie toe en
daarmee ‘verankerd in het rijtje van culturele zomerfestivals’, wel is:
Het Kunstenfestival kiest
opnieuw voor een kruisbestuiving tussen taal en beeld en brengt bijgevolg een
brede waaier aan diverse vormtalen en disciplines: muziek, woord, theater,
fotografie en beeldende kunst.
Een ‘kruisbestuiving’, ‘bijgevolg’. Waar is de logica?
Nu ja, we hadden het over ‘genieten’,
het genieten van de ‘totaalbeleving’ – en wel: ‘tout court’. We moeten er niet
aan denken dat we aan dat genieten zullen ontkomen want: ‘Een van de
speerpunten van het provinciaal cultuurbeleid is namelijk “genieten”.’ Let op
de aanhalingstekens. Zie ze als een juk rusten op de schouders van dat woord
‘genieten’. Of we het nu willen of niet, we zúllen genieten, een van de provinciale
speerpunten op de keel.
Dat geforceerde
kunstenfestivalhedonisme blijft wel haken, moet ik zeggen – al doet Pertry nog
zijn best om de pil te vergulden. Want, zegt hij, bij dat ‘genieten’ hoort
zeker ‘kunst ontdekken op een ongedwongen manier’.
Ach,
voorwoorden in catalogi: het is en blijft een lastig genre. Sponsors en
politici drummen zichzelf naar de voorgrond en benemen zo het zicht op datgene
waar het de cataloguskoper echt om te doen is. Maar tegelijk illustreert het
genre genadeloos hoe het reilt en zeilt in de hedendaagse kunstensector. Grootschalige
evenementen verdringen elkaar in een niet op wederzijdse liefde gebaseerde
verstrengeling met de toeristische branche – mét al haar tentakels: strand, city marketing, gastronomie,
streekbieren… Op basis van enkel de ticketverkoop kunnen de festivals het niet
rooien. Uitgegroeid tot reuzen op lemen voeten, schurken ze daarom tegen de
machthebbers aan, machthebbers die niet per definitie om kunst geven – zelfs
eerder per definitie niet. Van de
inspiratie en bevlogenheid van artiesten en curatoren hebben zij meestal,
getuige hun kromtaal in de catalogi, geen kaas gegeten. Als de plaatselijke
horeca er maar wel bij vaart.
Ik liet me even gaan. Maar kom, ik til u over die
voorwoorden heen. Vergezel mij op deze virtuele wandeling door het betere deel
van de catalogus en door de – op het ogenblik dat ik dit schrijf – nog niet
bestaande vierde editie van het Kunstenfestival. (Iets anders had ik nog niet
tot mijn beschikking: een kwestie van deadlines. Ik zal het voornamelijk hebben
over de locaties waar ook poëzie in het geding is.)
Sofie Muller toont in het Klooster beelden van schoolkinderen die gevangen zitten tussen hun
verlangen naar vrijheid en de eis dat zij hun plicht doen. Eentje schuurt met
zijn hoofd tegen de witte muur en laat daarbij een brede zwarte houtskoolstreep
achter, een ander zit voorovergebogen in een schoolbank, met de handen tastend naar
de leegte boven het hoofd. Deze kinderen zijn, voor zover zij passen in onze
clichés over ‘het kind’, anoniem. Dat suggereert in de catalogustekst ‘De Hele
Woordenschat’ Bart Moeyaert, van wie verder ook nog twee gedichten naast het
werk van Sofie Muller te lezen zijn. Maar de kinderen zijn toch ook individuen:
‘Door de kinderen een naam te geven, bestaan ze meer.’ En zo kunnen Brandt en
Clarysse, want zo heten de beelden van Sofie Muller, het voorwerp vormen van
onze hoop, onze liefde, ons verdriet.
Misschien
zegt dit benoemen iets over de werking van poëzie, die toch ook altijd algemene
en abstracte gevoelens en ideeën concreet en bevattelijk maakt en daardoor ons
persoonlijk appelleert.
In Kerk, Gemeentehuis en Rode Hoed eist de beeldende kunst alle aandacht op. In de Douviehoeve is de poëzie prominenter
aanwezig. Je kunt er de integrale documentaire O Amor Natural (1996) van
Henny Honigmann bekijken. Bejaarde Brazilianen lezen fragmenten voor uit de
erotische gedichten van Carlos Drummond de Andrade en praten honderduit over
hun erotische ervaringen.
De installatie Coming World van Koen Vanmechelen is een
aflevering van zijn ‘Cosmopolitan Chicken Project’ (CCP), dat – en nu citeer ik
even de website van de kunstenaar – mikt op: ‘the creation of true cosmopolitan
chicken as a symbol for global diversity’. Het experiment CCP is ambitieus,
wetenschappelijk onderbouwd en natuurlijk knettergek – en derhalve ook, zullen
we maar zeggen: ‘poëtisch’. Coming World toont,
als ik het goed heb begrepen, een (houten) ei dat op een wereld van staal op
zoek is naar de juiste plek om uit te komen. Bij deze installatie werden zes
gedichten geselecteerd, voor elk continent één: ‘Aan de poëzie’ van Remco
Campert en nog vijf andere die behalve in hun oorspronkelijke taal ook worden gepresenteerd
in een Nederlandse vertaling. De bezoeker kan kijken, lezen en ervaren hoe
‘land van genade en verdriet’ van Antjie Krog, ‘Een kunst’ van Elizabeth
Bishop, ‘Bezit van het gisteren’ van Jorge Luis Borges (‘Er zijn geen andere
paradijzen dan verloren paradijzen.’), ‘Een eenvoudige biografie’ van Wang
Jiaxin en ‘Byron Bay: winter’ van Robert Gray zich verhouden tot het tussen de
continenten van cortenstaal ronddobberende ei van Koen Vanmechelen.
Uit ‘Een kunst’ van Elizabeth
Bishop, in de vertaling van Guus Luijters:
Ik verloor twee mooie steden.
En, op de grote kaart,
een continent, twee stromen,
uit koninkrijken kon ik kiezen.
Ik mis ze, maar het is geen
wereld die vergaat.
In het Gemeentehuis
presenteert curator Hilde Teerlinck, net als tijdens de vorige editie van de
partij, een selectie uit de collectie van ‘haar’ FRAC Nord-Pas de Calais. Een
van de werken, Wedge van de Deense
Nina Beier, zegt iets over de werking van poëzie.
(Zelfkritische opmerking. Hoe onbedachtzaam gebruik ik hier die wending
‘werking van poëzie’? Hoe onnadenkend, die veronderstelling dat poëzie moet
‘werken’, dat zij op een of andere machineachtige manier iets zou teweegbrengen,
iets veroorzaken, iets produceren… Waarvan wij dan eventueel zouden moeten
kunnen ‘genieten’. Al dan niet met in onze rug die speer van een provinciaal
mandataris wiens door mij bespotte pragmatisch of instrumenteel denken over
poëzie niet fundamenteel maar slechts gradueel van het mijne verschilt.)
Het werk van Nina Beier bestaat
uit een blauwe damesschoen die niet meer als schoen maar als ‘deurstop’ of spie
fungeert. De catalogus legt uit: ‘De manier van presenteren lijkt te suggereren
dat ieder object een spiritueel magnetisme uitstraalt waardoor het zich linkt
aan andere voorwerpen. Deze verbindingen zijn zowel zichtbaar als onzichtbaar,
doordat de toeschouwer allerlei associaties aan het object gaat kleven.’ Ik probeer
dit te begrijpen. Op zichzelf is de schoen niets, of hooguit niets anders dan
schoen. Maar in een andere context, en in een andere relatie tot de toeschouwer
(de ‘manier van presenteren’), komen andere betekenislagen tot leven. Of we dat
nu ‘spiritueel magnetisme’ moeten noemen, laat ik in het midden. We kunnen het
gewoon ‘een poëtische metamorfose’ of, korter nog, ‘poëzie’ noemen: door de
dingen op een bepaalde manier te presenteren, noopt de kunstenaar (dichter) ons
tot een manier van kijken die afwijkt van de gangbare manier.
Iets gelijkaardigs zien we
gebeuren op een foto van Sergey Bratkov, ook in het Gemeentehuis. We zien een schaars geklede vrouw, het hoofd van de
camera afgewend, zitten op een rood tapijt of stuk stof, dat uitgespreid is op
een besneeuwde weide aan de rand van een bos. Ook hier is een dubbelzinnige
lectuur mogelijk: de rode vod blijkt bij nader inzien een Sovjetvlag te zijn,
en door het overbelichte wit van de sneeuw zou je kunnen denken dat de vrouw op
een vliegend tapijt zit – een Magic
Carpet, zoals de foto dan ook getiteld is.
Het poëtische in de beeldende
kunst. Dat lijkt mij een heikel onderwerp, maar zo op het eerste gezicht (maar
ik kan mij vergissen) heeft het vaak met (aanvankelijk foute) waarneming te
maken. Charles Ducal zegt in Alle poëzie
dateert van vandaag dat je in de poëzie moet lezen wat er staat. Wat Martinus
Nijhoff er verder ook over moge denken. Ducal zegt eigenlijk: neem juist waar. Wat je leest, is wat de
dichter bedoelt. In de beeldende kunst lijkt het – tegenwoordig – anders te
gaan. De kunstenaar wijst vaak iets aan wat niet
evident samenvalt met wat hij maakt of toont. De toeschouwer die enkel ‘leest’
wat er staat, leest fout en ziet niets. De kunstenaar nodigt uit om door zijn
kunstwerk heen te kijken, of om er omheen te kijken. Met een zijdelingse blik
benader je de essentie beter dan door middel van een frontale, onderzoekende,
wetenschappelijke blik. Zo orakelt de catalogus over de Letse fotografe Ieva
Epnere (haar werk is te zien in de Douviehoeve):
‘Ze beperkt zich niet tot hetgeen gezien kan worden, maar probeert steeds
verder te zien, niet enkel naar de ruimte zoals die achter de blik van het
model verborgen ligt, maar ook naar de ideale ruimte, de ruimte die steeds
verborgen blijft en slechts bestaat in de anticipatie van het beeld.’
U ziet, ik worstel vaak met
catalogusteksten. Maar het levert altijd wel iets op. Hier onthoud ik het
concept ‘anticipatie’. Waarnemen is niet enkel ‘zien’ wat er ‘te zien’ is –
hetgeen de kunstenaar dan gewoon zou registreren; het gaat veeleer over een
‘zien’ van wat ‘steeds verborgen blijft’ – en dat zou dan, in combinatie van
die notie van ‘anticipatie’, ook iets te maken moeten hebben met een spanning
tussen verwachting en effectieve registratie, en uiteraard met de nooit te
vermijden discrepantie tussen die twee.
De
vraag bij de foto Magic Carpet van
Sergey Bratkov blijft, ook na al deze bespiegelingen, onopgelost. Wat toont die
schaars geklede vrouw met afgewend gelaat op die vlag nu echt? Wat wil Bratkov mij eigenlijk
zeggen? Hoe moet ik zijn foto interpreteren?
Anticipatie is uitermate
belangrijk. We zien wat we weten: dat is een gekend epistemologisch principe. Dit
zien is altijd ook een vorm van blindheid – en in die paradox is het dat de
kunst haar speelterrein vindt. Kunst doorprikt de gemeenplaatsen, de
vooroordelen, de kritiekloze verwachtingen waarmee we de werkelijkheid tegemoet
treden. Zo wordt over het werk van Nick Hullegie, te zien in het Blauwhuys, gezegd: ‘Zijn werk maakt je
bewust van je visuele vooroordelen.’ En ook Tom Jooris (Douviehoeve), aanvankelijk schilder van ‘de dingen om zich heen’
maar nu van ‘verdichte suggesties’, is het ‘niet om de pure afbeelding te
doen’.
Het parallelle aanbod (ik
vermijd het werkwoord ‘confronteren’) van beeldende kunst en poëzie is sinds
jaar en dag het waarmerk van Watou. Deze parallellie doet ons misschien poëzie
lezen zoals we naar beeldende kunst kijken – of omgekeerd. Staat er wat er
staat, of niet? De manier van ervaren van het een zegt iets over de manier van
ervaren van het andere. Deze vergelijking van beide ervaringsvormen leert ons iets
over de manier waarop het ervaren in beide wérkt. Het gaat om: zijdelingse
blikken, kijken achter de dingen; het gaat om anticiperen en verdichten; het
gaat om suggestie.
Tom Jooris is goed geplaatst
om het poëtisch procedé (voor zover in de uitdrukking ‘poëtisch procedé’ de
nevenschikking van het adjectief ‘poëtisch’ en de voorspelbaarheid en
organiseerbaarheid suggererende term ‘procedé’ zinvol is) in zijn kunst toe te
passen want hij is de zoon van Roland Jooris. Het gedicht van Roland ‘Density’,
gepubliceerd in 1977, past goed bij de abstracte composities van Tom, die in
’77 zes was.
Nevel. Zeg
nu niets.
Veel is verzwegen.
Weinig is veel.
Amper beweegt
het woord amper
in de wind
Die nergens is.
Zeg nu niets.
Veeg niets uit.
In het eenzelvig vlak
van de avond. Waartegen
nauwelijks en nergens.
Dat is wat het gedicht zegt (waarover of naar aanleiding
waarvan, dat weten we niet). En dit zegt de catalogus (over de schilderkunst
van Tom): ‘Van patronen en verzadigde kleurvlakken was geen sprake meer, de
blik bleef haperen bij dunne verdwaalde vegen tegen de vale achtergrond of het
blote doek.’
In de Douviehoeve
is verder ook nog een aparte kamer gewijd aan Leonard Nolens, die liever niet
had dat zijn poëzie samen met beeldende kunst werd gepresenteerd. Zijn
indrukwekkende oeuvre werd vorig jaar geconsacreerd met een nieuwe uitgave van de
Verzamelde Gedichten. Hier wordt 35
jaar dichterschap doorlopen met achttien gedichten, vanaf de derde bundel Twee vormen van zwijgen (de eerste twee
worden door de dichter niet meer als volwaardig of representatief erkend), tot
en met de twintigste en voorlopig laatste bundel, Zeg aan de kinderen dat wij niet deugen.
In een van de geselecteerde Nolens-gedichten, ‘In naam
van de vader en de zoon 5’
uit Manieren van leven, echoot nog
even het Jooris-gezinsverband:
Ik ben in tweeën, ben in twee
gezichten
Tweeëndertig jaar met heel je
leven
Hevig aangeraakt, vermagerd
tot een ik,
Met geen geweld te innen of te
uiten.
Je hurkt en woelt in de
knarsende schoot
Van het slot dat ik geworden
ben,
Waaruit jij nooit volledig
wordt geboren.
Je knoeit er met gedachten in
mijn bloed.
Met jou alleen ben ik begaan,
altijd, altijd.
Je bent bij het schrijven de
wetende wet.
Hoe kan ik je van nu af aan
bestaan.
In de tuin van het Blauwhuys
staan vijf tipitenten opgesteld waarin telkens drie gedichten te horen zijn uit
de bloemlezing Een keuze uit veertig jaar
Poetry International Festival (2009). Je hoort de dichters zelf, of hun
vertalers. Je kunt er onder meer een prozagedicht van Edoardo Sanguinetti
beluisteren (waarvan ook de vertaling door Karin van Ingen Schenau wordt
gebracht: ‘la più graziosa grazia (e più efficace) è la ragazza’ wordt ‘van een
uiterst gracieuze (en efficiënte) gratie is het meisje’), of het gedicht
‘Domino’ van K. Michel (‘Er zwemt een barst door het huis’), of ‘Le temps de
l’éclair’ van Jacques Roubaud (ook in de vertaling van Jan H. Mysjkin), of het
gedicht ‘Au’ van Judith Herzberg, of ‘Tuin Dordrechts museum’ van Jan
Eijkelboom:
Als ik gestorven ben
zal in de tuin van dit museum
boven het warrig
bladerengedruis
een merel net zo helder zingen
op net zo’n late voorjaarsdag
[…]
En ook in dat gedicht zindert de vader-zoonrelatie na:
En als ik dan toch onder de
zoden lig
dan zal mijn zoon nog eens
een merel net zo horen klinken
op net zo’n late voorjaarsdag.
En hij zal weten wie ik was
en ach, een vogel weet van
niets.
Maar aan de andre kant alweer:
als merels aan hun vaders
konden denken
wellicht dat ze dan krasten
als een raaf.
In het Blauwhuys
is verder ook beeldend werk te zien van John Isaacs, Nick Hullegie en Michelangelo
Pistoletto. De installatie van deze laatste bestaat uit een bidstoel die naar
een wandspiegel gekeerd staat. Hedwig Speliers schreef er het gedicht ‘The
Judgment of the Mirror’ bij.
Bid mij een spiegel. Spiegel
mijn gebed.
Maak mijn schaduw transparant.
Kneed mijn knieën met warmte,
kneed ze zacht als keien.
Kalmte
klimt tussen mijn verkilde
handen.
[…]
Een tussenpositie tussen beeldende kunst en poëzie
bekleedt, ook in het Blauwhuys,
Randall Casaer met de ‘graphic poem’ Ik
zie u gaarne met een boek: een verhaal dat bestaat uit tekeningen en
poëzieachtige teksten.
Poëzie is er ook in de ‘Zaplocatie’.
Je kunt er een compilatie van filmfragmenten bekijken waarin 22 dode dichters
voorlezen of voordragen. Poëziecurator Willy Tibergien verzamelde de fragmenten
in het rijke VPRO-archief en koos voor, onder meer, Allen Ginsberg, Elisabeth
Bishop, Anna Achmatova, Hugo Claus (‘geen Watou zonder Claus!’), Ernst Jandl,
Robert Graves en Lucebert.
De (herinnering aan de) spiegel van Pistoletto keert
terug in Brouwerijkelder. Daar wordt
een installatie van Andreas Hetfeld gecombineerd met een gedicht van Claude Van
de Berge. De installatie Raum des
Glaubens bestaat uit honderden aan theezakjesgewijs aan draadjes opgehangen
scherven die samen, tot leven gebracht door een gerichte belichting, een
driedimensionaal volume vormen dat aan een schip of een spoel of een kogel doet
denken. We zien ook (fragmenten van) gesculpteerde biddende handen, wat de
titel van het werk inzichtelijker maakt. Het gedicht ‘Vervloeiing 5-4’ van Claude Van de Berge past
hier wonderwel bij:
De onzichtbare spiegel
weerspiegelt niets dan zichzelf.
In hem zingt de achtergelaten
mond.
De doorschijnende vormen
wachten op wat volmaakte
samensmelting is, ook in hun
diepte, ook in
hun ondoordringbaarheid
[…]
En wie aandachtig de gedichten van Nolens heeft gelezen,
hoort hier diens ‘Moedertaal’ resoneren:
Op straat, in bed, op reis,
alleen
En binnensmonds loop ik te
bidden,
En lig ik en sta ik te bidden
[…]
Dat soort associaties en spiegelingen en echo’s: dat is
het principe, de mechaniek van de
ontroering, de ‘poëtische werking’ waarop Watou – of het nu om een
Poëziezomer of om een Kunstenfestival gaat – al vele jaren draait. Het
voorwerp, de context, de manier waarop je ernaar kijkt. En dan ook nog: de
volgorde waarin je de locaties aandoet, het toeval dat de blik leidt, het
gezelschap, ja zelfs het weer. En natuurlijk wie jijzelf bent en wat je al
eerder hebt meegemaakt, gezien en ‘genoten’. Elke unieke bezoeker stelt zijn
eigen, unieke cocktail van ervaringen samen.
Ik
kan me vergissen, maar ik heb de indruk dat het ‘genieten’ waarover
gedeputeerde Pertry het in zijn voorwoord heeft, nog stamt uit een romantische
of misschien zelfs klassieke, maar in elk geval prepostmoderne traditie waarin het
sublieme en de cultus van het authentieke voelen respectievelijk de objectieve
wetten van harmonie, compositie, proportie en kleurenleer de esthetische
ervaring stuurden. In een dergelijke – voorbijgestreefde maar daarom niet
minderwaardige – omgang met kunst gaat het in hoofdzaak om de confrontatie met een
individueel kunstwerk. De toeschouwer kan getroffen worden door een plotselinge
ervaring van verhevenheid, hij kan zich laten meevoeren door een herkenning van
een in het kunstwerk weergegeven realiteit, of door zijn bewondering voor het
vakmanschap van de kunstenaar. Maar bij een ‘totaalervaring’ – en dan niet in
de betekenis die Wagner voor ogen stond met zijn Gesamtkunstwerk maar veeleer zoals Jan Moeyaert het bedoelt, gaat
het – boven het individuele kunstwerk uit – om de grotendeels op toeval
gebaseerde interactie: tussen de verschillende werken, over de genres van
beeldende kunst en poëzie heen en zelfs met de omgeving en de wisselvallige
omstandigheden… En met, niet te vergeten, het Watou dat we op Google Street
View (zie hieronder) te zien krijgen.
De totaalervaring is, jawel,
een totaal ándere ervaring en verschaft een totaal ander soort genot. Waar in
de klassieke of romantische esthetische ervaring passiviteit een nog vrij grote
rol speelt (de toeschouwer ondergaat, is in een staat van genade, is verbluft,
aan de grond genageld, enzovoort), daar heeft de postmoderne estheet meer eigen
inbreng, lijkt me. Hij wordt uitgenodigd om aan het werk te gaan en zijn
fragmentarische beleving tot een eigen geheel om te smeden. Elke unieke
bezoeker stelt zijn eigen, unieke cocktail van ervaringen samen. Dat is het wat
intendant Jan Moeyaert – vermoed ik – in zijn inleiding aanvoert: een
objectieve blik op kunst is onmogelijk. Het is altijd een ‘totaalervaring’ en
daarin spelen zoveel elementen en factoren mee – contextuele maar ook
persoonlijke, zoals ‘bagage, gedachten, herinneringen, dromen, verlangens,
gevoeligheden’ – dat twee mensen nooit eenzelfde beleving kunnen hebben. ‘En zo
zit elke toeschouwer er onvermijdelijk met zichzelf tussen.’
Ik heb samen met u de catalogus doorgenomen. We hebben een
soort van virtuele wandeling door Watou gemaakt. En kijk, nu krijgen de Google
Street View-foto’s, waarmee de catalogus is verlucht, een bijzondere betekenis.
Ook met Google Street View kun je virtueel door Watou wandelen. Op de computer
gaat die gadget snel vervelen. Maar hier, in deze catalogus, vind ik het
gebruik ervan intrigerend en relevant. Op zich hebben de Google Street
View-foto’s helemaal geen artistieke pretentie. Opgenomen in de context van een
kunst- en poëziecatalogus, sorteren ze een bevreemdend effect. Ze prenten je
een pregnant besef van absolute tijdelijkheid in: dit is Watou, dat ene uur van
een zomerse dag een paar jaar geleden, toen dat vreemde Google-karretje er indiscreet
kwam rondsnuffelen. Alles wat los is op die foto’s – geparkeerde auto’s,
spelende kinderen, een fietser, de wolken – was daar en toen enkel op dat ene,
zeer tijdelijke, moment. Het is allemaal zo reëel, dat het niet echt lijkt. Even
en passant meegeven dat het thema, of
de baseline, van deze editie van het
Kunstenfestival luidt: ‘Over toevallige ontmoetingen en de dingen die niet echt
voorbijgaan’.
De
dingen gaan niet echt voorbij. (Zie de dubbelzinnigheid van dat ‘niet echt’
niet over het hoofd.) Zeker niet in Watou, althans voor wie in dat toponiem een
hele wereld van voorbije ‘totaalervaringen’ hoort en voelt meezinderen. Want
inderdaad: Watou is geen gewoon dorp meer. De banaliteit van het dorpse leven
moet er opboksen tegen de nasmaak en de weerklank van 28 Poëziezomers en nu al vier
Kunstenfestivals, tegen de beelden die op ons netvlies zijn gebrand en die wij,
telkens wij daar komen, op de desbetreffende locaties blijven projecteren. Het
bevreemdende effect van de Google Street View-foto’s zegt iets over de complexe
verhouding die in de loop der jaren in Watou is ontstaan tussen fictie en
werkelijkheid, tussen de jaarlijkse artificiële overval van de kunst en de dagelijkse
gewoonheid, waarin Watou zich van geen enkel willekeurig ander Vlaams dorp
onderscheidt. Op die Google Street View-foto’s, die in de catalogus de
verschillende locaties van elkaar scheiden en door de uniforme manier waarop
dat gebeurt tegelijk ook samenbrengen, zien we de bestelwagen van de
groenteboer (twee bloemkolen voor € 1,50), geraniums op een vensterbank, een
groepje bejaarde fietsers met fluohesjes (een van hen wordt weerspiegeld in het
raam van een huis), kinderen op een schommel en het Christusbeeld op de markt.
Ook Zijn gelaat is, zoals dat van alle andere ‘levende’ mensen op deze foto’s,
door het Californische computerprogramma wazig gemaakt (‘geblurred’). Deze foto
had een kunstwerk kunnen zijn – wat zeg ik, het is er een.
Wij hebben een wandeling gemaakt doorheen een op het
ogenblik dat ik dit schrijf nog niet bestaande en dus nog virtuele editie van
het Kunstenfestival van Watou. Ik ben – en ik hoop samen met u – benieuwd om
alles met eigen ogen, hart, zintuigen en hersens na te voelen. Om de ‘totaalbeleving’
van gedeputeerde Pertry te ondergaan. Om ervan te genieten ook, maar dan zonder
aanhalingstekens. Ter plekke want nergens anders dan ter plekke kan het echt.
