Tot zijn emigratie uit Hongarije naar Italië en daarna
Amerika was Sándor Márai in eigen land een gevierd en algemeen
gewaardeerd schrijver. Maar eenmaal hij zijn taalgebied verlaten had, was het
niet meer evident om die roem te bestendigen. Pas helemaal op het eind van zijn
lange leven, vanaf 1985 ongeveer, begon het voor hem duidelijk te worden dat
hij na zijn dood niet meteen zou vergeten raken. Maar in de ongeveer vier
decennia die daaraan waren voorafgegaan was zijn lot als schrijver allerminst
duidelijk geweest. Was hij niet, zeker ook als gebruiker van een betrekkelijk
kleine taal, tot anonimiteit veroordeeld? Waarom dan überhaupt nog blijven
schrijven?
Sándor Márai is altijd blijven schrijven. En als het al geen romans
waren, dan dagboeken, vanuit een zorg om de psychische hygiëne. Maar omringd
door anderstaligen kon hij niet anders dan zich marginaal voelen.
 |
| Sándor Márai. |
In 1980 verhuist Sándor Márai, na een tijdelijke terugkeer
naar Italië, samen met zijn vrouw Lola opnieuw naar de Verenigde Staten, dit
keer voorgoed. Een van de belangrijkste beweegredenen is het feit dat János,
hun aangenomen zoon, zich daar gevestigd heeft, gehuwd is en inmiddels drie
dochters heeft. En Lola is gek op haar kleindochters. Maar het verdriet Sándor
Márai dat die kinderen ‘geen woord Hongaars verstonden’. Ze weten niet eens dat
hun grootvader een van de belangrijkste Hongaarse schrijvers van de 20ste eeuw
is. Ja, Sándor lijdt ook aan de ‘ontbrekende interesse’ van János, die
‘vermoedelijk nooit een boek van zijn vader’ heeft gelezen.
Dus: waarom schrijven?
 |
| Ilona - Lola - Matzner. |
Een mogelijk antwoord volgt enkele bladzijden verderop in de
biografie van Ernő Zeltner, Sándor Márai. Een leven in beelden. Lola
wordt ziek, en sterft op 4 januari 1986. Sándor vindt troost in ‘de meer dan
honderd schriften met dagboeknotities’ die Lola hem heeft nagelaten. Ze hebben
geen literaire kwaliteit, die notities. Ze strekken vaak niet verder dan wat er
op een dag is gedaan, welk eten er op tafel kwam, hoe leuk het was om te
zwemmen in zee. Maar de dagboeken ontroeren Sándor, verbaasd als hij was ‘hoe
zorgvuldig en liefdevol ze hun gemeenschappelijke leven daarin beschreven had’
(216).
Een jaar later sterft ook János, totaal onverwacht. Sándor is
nu helemaal alleen. Hij is 87 jaar oud en zijn gezondheidstoestand gaat snel
achteruit. Hij wil zich niet laten uitleveren aan het ziekenhuis en op 22
februari 1989 neemt hij definitief het heft in eigen handen met een geweer.
200510
Ernő Zeltner, Sándor Márai. Een leven in beelden
