maandag 31 december 2018

het overzicht 080

1


















Venetië is een wegzinkende stad. Dat heeft met geologie te maken, en straks ook met klimaatverandering, maar het gewicht van het massatoerisme speelt nu zeker ook al mee. U moet er maar eens de schitterende bladzijden in Grand Hotel Europa op naslaan die Ilja Leonard Pfeijffer aan het fenomeen wijdt: het massatoerisme in het algemeen en in Venetië in het bijzonder. Het wordt tijd – of het is, door de niet bij te sturen economische wetmatigheden die erachter zitten, al te laat – dat we ons van dit probleem bewust worden. Want het gaat niet alleen om Venetië. Ook in Amsterdam, Parijs, Londen, Barcelona en tal van andere steden – bijvoorbeeld, heel dicht bij huis wat mij betreft, Brugge – weten ze ervan mee te spreken: de impact van het massatoerisme op een stad kan zo groot zijn dat een stad eronder bezwijkt.

2a
Een van de vervelende kenmerken van het toerisme is de verwoestende impact op de beeldvorming. Wat doen die honderdduizenden toeristen in de Dogenstad behalve rondslenteren en ijsjes likken? Juist: ze fotograferen. Ze maken miljoenen, wat zeg ik, miljarden beelden – waarmee vervolgens niets gebeurt. Voor het antwoord op de vraag waarom ze fotograferen, verwijs ik naar Pfeijffer. Maar wat fotograferen ze? Ze zoeken die beelden waarvan ze denken dat ze corresponderen met de idee ‘Venetië’. En wat doet Venetië (mutatis mutandis Amsterdam, Brugge…)? De stad conformeert zich aan die idee. Ze doet haar uiterste best niet van die idee af te wijken, niet te veranderen. Dat is de diepere betekenis van dat ‘wegzinken’: door niet te veranderen, wordt de stad onzichtbaar. Houdt de stad op stad te zijn. Ze verdwijnt achter de idee van zichzelf, een idee die als een scherm tussen de werkelijkheid en de bezoeker komt te staan.

2b
Het is onmogelijk om een stad als Venetië te fotograferen. Ofwel verval je in ansichtkaartclichés (1), ofwel in quasi-grappige anekdotiek (2a en 2b). Eventueel kan het nog lukken door een pars pro toto onnadrukkelijk in een abstraherende compositie op te nemen waarin trappenbrug, kanaal, voor- en achtergrond evenwichtig over het vlak zijn verdeeld – maar ook dat lijkt een hopeloze onderneming. Het cliché valt niet meer te vermijden. 

















Venetië – 080331