zondag 2 december 2018

de herfst van 2018 - 15


Een week of drie geleden was ik in Frankrijk. Uitgerekend op de eerste zaterdag van de gelehesjesbeweging. Ik was, meer bepaald, in Charleville-Mézières – ik zeg dat erbij omdat ik nu lees dat gisteren onder meer daar, behalve natuurlijk in Parijs, ongeregeldheden waren. Rellen zeg maar. Amokmakers aan het werk.

Want uiteraard is de gelehesjesbeweging vreedzaam. Zij is niet uit op het aanrichten van vernielingen. Laat staan dat het de bedoeling zou zijn om mensen te verwonden of te doden, of om – coûte que coûte – het systeem omver te werpen.

Neen, de gelehesjesbeweging wil niets van dat alles. Maar wat wil de gelehesjesbeweging wél? Dat is niet zo duidelijk op het eerste gezicht. En ook niet op het tweede gezicht.

Het is typerend dat een kleur – geel in dit geval, zij het niet, zoals DS-huiscartoonist LCTRR terecht aankaartte, het geel van de Vlaams-nationalisten – de lading moet dekken. Zoals het indertijd met de zogenaamde Witte Beweging het geval was. Driehonderdduizend mensen kwamen toen op straat om… Om… Ja, om wat eigenlijk? Er was onvrede, er was woede, er was een soort van algemeen onbehagen. Maar wat moest er concreet veranderen?

Nu is het weer van dat. Er is onvrede, woede, onbehagen. Mensen komen op straat. Eindelijk, ben ik dan geneigd te denken. Want ja, het grote probleem met dit monsterverbond van schijndemocratie en apathiserend consumentisme waarin wij met ons allen verstrikt zitten, is dat alle vormen van protest geneutraliseerd zijn. Ik ben altijd blij wanneer iemand zich de moeite getroost om nog eens luidop te zeggen dat hij niet akkoord is met de gang van zaken.

De gele hesjes komen op straat. Ze roepen elkaar daartoe op via de sociale media, vinden elkaar in een gedeelde onvrede, woede, onbehagen. Ze lopen een tijdje samen op. Maar het uiteenvallen van de beweging is voorspelbaar. Het is een kwestie van weken. Hopelijk, zo denk ik dan buitengewoon egoïstisch, is het tegen de laatste week van het jaar voorbij want ik moet dan opnieuw in Frankrijk zijn en heb geen zin om een paar uur voor een geblokkeerde rotonde of brug te zitten koukleumen. Zo ver gaat mijn solidariteit nu ook weer niet.

Natuurlijk zal de beweging uit elkaar vallen. Misschien niet eens zonder resultaat. Misschien zullen er wat accijnzen van de brandstofprijzen afgehaald worden. Die plakken we wel ergens anders terug aan, overwegen de bewindslieden die daar over gaan nu al. Geen kat die er wakker van zal liggen, denken ze er al bij.

De beweging zal uit elkaar vallen omdat de mensen het moe worden. Omdat de weersomstandigheden verslechteren. Omdat er geen leiding is. Omdat hun woordvoerders het onderling oneens zijn. Omdat er geen duidelijke standpunten zijn. Want waar gaat het eigenlijk over? Het begon als een protest tegen te hoge brandstofprijzen. Algauw werd dat uitgebreid tot ‘een bedreigde manier van leven’, tot het uitgeperst worden en het niets overhouden. Zeer legitieme verzuchtingen zijn dat, maar wat doe je eraan? Ja, zelfs de hele ecologie wordt er bijgehaald, terwijl Jean-Marie of Odette nog maar eens een autoband op de vuurton gooit en de oproerpolitie kwistig traangaspatronen afvuurt.

De beweging zal uit elkaar vallen omdat de actievoerders de politieke recuperaties beu zijn. Dat extreem links én extreem rechts op de gelehesjeskar springen, hoeft niet te verbazen. Ik kon een gulp van weerzin maar moeilijk onderdrukken toen ik Gwendolyn – goesting – Rutten met haar schoolmeesteresbril op hoorde debiteren dat les extrêmes se touchent. Maar ondertussen is er geen enkele partij – ook de hare niet – die niet op de een of andere manier heeft gezegd dat er naar die gele hesjes moet worden geluisterd. Dat de spontane verzuchtingen authentiek zijn en wijzen op een diepe malaise. Er worden hele sociologische analyses aan vastgeknoopt. De gelehesjesbeweging gaat niet alleen over de prijs van de diesel, maar au fond over het ongenoegen over de te grote ongelijkheden in onze samenleving.

De beweging zal uit elkaar vallen omdat de actievoerders de casseurs beu zijn. Die dragen ook gele hesjes, namelijk, en de kans is groot dat jij in de bak vliegt omdat een ander met stenen gooit. De casseurs parasiteren op een op zich best wel te rechtvaardigen ongenoegen. Maar zij zijn de objectieve bondgenoten van het gezag. Ja, inderdaad: les extrêmes se touchent. En eigenlijk hoeft dat niet te verbazen. De powers that be zijn ook casseurs. De machthebbers – het grootkapitaal, met onze democratie als marionettentheater om de schijn hoog te houden dat wij met ons allen aan die macht participeren – zijn casseurs, en wel van ons ecosysteem, onze gezondheid, onze levens.

En ten slotte zal de beweging uit elkaar vallen door toedoen van een onwaarschijnlijk efficiënte mediacampagne. Ik zit me al dagen te verbazen over de schaamteloze consequentie waarmee van de gelehesjesbeweging vooral het negatieve in beeld wordt gebracht. In die zin zijn ook de media casseurs en dus de objectieve bondgenoot van het gezag – maar dat weten we natuurlijk al langer en het hoeft niet te verbazen want ze hebben, op enkele journalistieke burgerinitiatieven na, allemaal te beantwoorden aan een commerciële logica.

Vandaag is er een grote klimaatbetoging in Brussel. Een paar tienduizend mensen zullen van Brussel-Noord naar Brussel-Zuid lopen, het gangbare parcours voor dit ritueel. Er zullen er allicht veel minder zijn dan verhoopt omdat het miezerig en koud is. Ik had mij voorgenomen om te gaan, maar dat lukt helaas niet. Ik zal van hieruit sympathiseren. Maar ik zal toch ook een beetje meewarig toekijken. Want was zal het méér zijn dan een ritueel? Er zullen ludieke toneeltjes worden opgevoerd. Trommels zullen worden geroffeld. Doodskisten meegedragen. Toespraakjes gehouden. Kinderwangetjes beschilderd. Enzovoort. Maar dan? Wat is het vervolg?

Iedereen zal opgelucht ademhalen als er niet, zoals onlangs bij een grote vakbondsmanifestatie, keet wordt geschopt door een stelletje gemaskerde anarchisten. Want dan komen weer alleen die beelden in het nieuws, en dat willen we niet.

Maar ik begin me toch af te vragen of er nog wel zoiets mogelijk is als efficiënt vreedzaam straatprotest.