MENSEN FOPPEN
We zijn anderhalve week verder en ik onthoud van de aflevering van Alleen Elvis blijft bestaan met Tom Lenaerts voornamelijk twee zaken. Dat ligt niet alleen aan mijn slecht geheugen.
Die twee zaken zijn emoties (als dat zaken kunnen genoemd worden): teleurstelling en kwaadheid.
De teleurstelling heeft te maken met de samenstelling van het programma. En met de gesprekjes tussen de fragmenten door. Soms is het Thomas Vanderveken die diepgang uit de weg gaat door te vlug af te breken, maar hier kregen we een gast aan het woord die duidelijk vastbesloten was om geen al te baanbrekende uitspraken te doen. De onvermijdelijke vraag over Bart De Pauw wist Lenaerts diplomatisch te omzeilen en voor het overige maakte hij de indruk een – mijn excuses voor het pleonasme – pragmatische zakenman te zijn die op een teambuildweekend even de tijd neemt om ten overstaan van zijn ondergeschikten aan de hand van wat fragmentjes een menselijk gelaat te tonen. Neen, Lenaerts was niet van plan met zijn twijfels en tormenten te koop te lopen – hij liet vooral uitschijnen dat hij die niet heeft.
Kwaad werd ik al meteen na het eerste fragment. Het lag niet aan de keuze zelf, die was goed: C’est arrivé près de chez vous van Benoît Poelvoorde, een ‘mockumentary’ uit 1992. Ik heb de film nooit gezien, dus moet ik daar terughoudend over zijn, maar het komt me toch voor dat het Poelvoorde niet in de eerste plaats erom te doen was de mensen een hak te zetten. Maar dat was wel wat Lenaerts benadrukte. Hij vond de film van Poelvoorde tegelijkertijd grappig en bikkelhard. Hij vond het interessant om te zien hoe de context alles bepaalt, hoe de vorm de kijker dingen kan doen geloven die helemaal niet waar zijn. Dat is op zich zeker juist, denk ik, maar zou het niet kunnen dat Poelvoorde vooral wilde tonen in welke mate ‘de media’ (en in 1992 dekte dat begrip nog een veel minder omvangrijke lading) in staat zijn om het moreel besef aan te tasten? Ik moest, toen ik dat fragment zag, aan Big Brother en Milgram denken, niet aan Walter Capiau of Schalkse Ruiters.Met Schalkse Ruiters werden Lenaerts en De Pauw tussen 1996 en 1998 wereldbekend in Vlaanderen. Dat entertainmentprogramma teerde vooral op de gewilde verwarring tussen waarheid en leugen – en dat was toen nog behoorlijk nieuw. Ik herinner mij dat een onderdeel van een van de afleveringen bestond uit een korte reportage die in die mate spectaculair en onwaarschijnlijk was dat de vraag of ze waar of niet waar was wel degelijk kon worden gesteld: de ‘Schalkse Ruiters’, gevolgd door een camerateam, drongen door tot in de cockpit van een lijnvliegtuig nadat ze alle veiligheidsdrempels, die er toen nog nauwelijks waren, hadden weten te omzeilen. Was dit opgezet spel of echt gebeurd? De meeste mensen vonden het onwaarschijnlijk dat je zomaar met een cameraman in je rug een cockpit van een lijnvliegtuig kon binnendringen. Groot was dan ook de consternatie toen bleek dat Zaventem – toen nog – inderdaad zo lek als een zeef was.
‘Mensen foppen is toch het leukste wat er is?’ vroeg Lenaerts retorisch – ik bedoel: niet meteen tegenspraak verwachtend – aan Vanderveken in het gesprekje dat volgde na het fragment uit C’est arrivé près de chez vous waarin Poelvoorde een oude vrouw, die hem argeloos in haar appartement heeft binnengelaten omdat hij haar enkele vraagjes wilde stellen, met een pistool bedreigt. Dat bedreigen is, voor alle duidelijkheid, niet écht – zoals ook het sterven door die vrouw aan de gevolgen van de hartaanval die Poelvoorde haar bezorgt niet echt is. De tegenspraak bleef inderdaad uit. Foppen kan soms leuk zijn, dat is zeker waar, maar iemand die zijn handelsmerk heeft gemaakt van het moedwillig door elkaar haspelen van waarheid en leugen zou ik toch wat meer duiding proberen te ontlokken.