HET AANBOD VAN DE KLOKKENLUIDER
Ik weet niet hoe ik zelf het – onvermijdelijke – handelsverkeer tussen mensen zou regelen, maar zoals het nu georganiseerd is, haalt het naar mijn aanvoelen toch niet het beste in de mens naar boven.
Een kostprijs kun je niet vrij bepalen. Grondstoffen, brandstoffen, productiekosten, transport: het heeft allemaal een prijs en daar heb je je naar te schikken. Maar tussen die aankoop- en/of productiekost en het bedrag dat je zelf voor je goed vraagt bij verkoop: daar zit een marge. Het verschil tussen een eerlijke prijs en woekerwinst valt nooit precies af te bakenen. Tussen uitpersing en een eerlijke wedde. De marge maakt willekeur mogelijk. Wat is een eerlijke prijs? Wat is een billijke rentevoet?
Een van de passages uit de evangeliën waar ik iets mee kan, is deze waarin Jezus woedend de kooplui uit de tempel verjaagt. Niet omdat het kooplui zijn, maar omdat ze misbruik maken van het vertrouwen dat hun wordt verleend. Dat ze uitgerekend in de tempel handeldrijven, een plek die van misbruiken en marges gevrijwaard zou moeten blijven – is aanstootgevend maar lijkt mij niet de essentie.
Vaak gebeurt het dat de beurs de hoogte in schiet wanneer er weer iets is gebeurd waar de mensheid echt niet beter van wordt. Dat wil zeggen dat sommigen teren op de ellende van velen. En dan heb ik het nog niet over petroleumboeren, wapenfabrikanten, mensensmokkelaars, reclamemakers, voetbalmakelaars, vetmesters en nog meer van die mannen – altijd mannen! – die er niet om malen wat ze verhandelen, als het maar opbrengt.
Ach, er valt veel over te zeggen. En neen, ik weet geen alternatief. Maar daarom moeten we het toch nog niet allemaal voetstoots aannemen.
Neem nu de fraude in de callcenters die zich met de contactopsporing moeten bezighouden en daarvoor royaal betaald worden door de Vlaamse overheid. Met belastinggeld. Geen werk genoeg gedurende enige tijd? Ach, dan houden wij ons toch gewoon met andere lucratieve zaken bezig! En ondertussen laten we de uitbetaling door de overheid gewoon doorlopen. What’s the problem?
The problem, beste callcenters, is dat mede door dit immorele winstbejag de contacttracing in de soep is kunnen draaien en dat jullie daardoor – wellicht niet meer op te sporen en in elk geval niet meer te herstellen – levens op jullie geweten hebben. Deze fraude is schaamteloos en is gebeurd op de kap van mensen in nood. En uiteraard in de hoop dat ze nooit aan het licht zou komen. De overheid is traag en log en heeft duizend andere zaken aan haar kop. Maar gelukkig zat er nog een fatsoenlijke klokkenluider bij jullie aan de telefoon, die het niet langer kon aanzien.
In het begin van de coronacrisis was er een mondmaskerschaarste. Op het internet kon je er kopen. Uiteraard aan schaamteloze woekerprijzen. Of ze mensen gezond en in leven konden houden, was niet aan de orde. Het ging om geld. De wet van vraag en aanbod.
Die schaamteloosheid, waarmee men toegeeft aan de meest verwerpelijke economische instincten: dát is het probleem. Het gaat om het bijbrengen, van kinds af aan, van het onderscheid tussen mijn en dijn, van het onaanvaardbare van te grote ongelijkheid, van de waarde van solidariteit, van het verwerpelijke van ongebreideld winstbejag, van elementair menselijk fatsoen.
Maar iedereen moet in eigen boezem kijken. Iedereen moet voor zichzelf uitmaken in hoeverre hij niet zwicht voor klein profijt. Een te groot bedrag teruggekregen aan de kassa. Een gevonden brieventas met geld in. De fotokopieermachine van de baas… Daar, in die kleine transacties, begint het.
Neen, economie boort niet het beste in de mens aan. Maar het zou anders kunnen. Met solidariteit in plaats van winstbejag. Eerlijkheid in plaats van fraude en leugenachtigheid. Rechtvaardige verdeling in plaats van rijker willen zijn dan nodig is.
 |
| Jezus verjaagt de handelaars uit de tempel. Houtsnede van Lucas Cranach in het boek Passional Christi vnnd Antichristi (1521) – Taylor Institution Library |
