de lente van 2018 – 13
153 – Politieke satire rond de doodskist van een
massamoordenaar. Moet kunnen! – zeg je dan niet zonder ironie, en je trekt met
een gezonde portie argwaan naar de bioscoop. Per slot van rekening is 23
miljoen doden (bij benadering en afgerond) wel erg veel om nog grappig te
zijn.
Om maar te zeggen: regisseur Armando Iannucci waagt zich met
zijn versie van deze niet zo plezierige historische gebeurtenissen op glad ijs.
Maar hij blijft meesterlijk overeind in zijn evenwichtsoefening: hij maakt een
komische historische reconstructie van de manier waarop Sovjetdictator Jozef
Stalin alles wat in zijn omgeving kwam van angst deed trillen als
espenbladeren, hoe hij aan zijn einde kwam, en hoe daarna de macht, na allerlei
manoeuvres in het comité van leiders (met onder meer een schitterende Michael Palin
als Vjatsjeslav Molotov) en de uitschakeling van Lavrenti Beria, in handen van Nikita
Chroesjtsjov terechtkwam. Waarschijnlijk zal Iannucci zich wel wat dichterlijke
vrijheden hebben gepermitteerd, maar toch, zijn film leunt naar verluidt dicht
tegen de werkelijkheid aan die – we moeten dat niet vergeten – op zich tamelijk
onwaarschijnlijk was.
Het zijn geen doetjes die hier om de macht strijden. Ze
gaan, letterlijk, over lijken. Ze hebben bloed aan hun vingers. En ze weten het
van elkaar: met propere handen bereik je de top niet. Toch bulkt deze film van
de grappige situaties en dialogen – bij de toeschouwer strijden afschuw en luim
om de voorrang. Iannucci heeft je helemaal mee, zonder de ernst van de situatie
uit het oog te verliezen.
Hij doet dat met behulp van schitterende acteurs (die met
verschillende tongvallen Engels praten, wat natuurlijk ook wel enig historisch
onbehagen wegneemt) en zorgvuldig opgezette decors, met een levendige
cameravoering die focust op de personen die in deze of gene scène de boventoon
voeren, door de personages choreografieën te laten opvoeren en door, misschien
vooral dat, alles wat met – het overvloedig aanwezige – geweld te maken heeft,
zorgvuldig búiten beeld te houden en net niet
te tonen. Je weet dat het er is, en dat het gebeurt, maar je krijgt het
niet te zien, enkel het meedogenloze bevel vooraf en de bloedvlek tegen de muur
nadat het slachtoffer op de grond is neergezegen. De handelingen en woorden
zijn brutaal, de beelden zijn dat niet. Toch krijg je genoeg te horen en te zien
om te weten dat de historische werkelijkheid echt niet om te lachen moet
geweest zijn. En dat is ze nog altijd niet, want met een paar knipogen naar het
heden maakt Iannucci duidelijk dat de strijd om de macht, of het nu in het
Rusland van 1953 is of in om het even welk partijbureau of oval office of gelijk waar, altijd smerig is.
