23 oktober 2017
34 – Timothy
Snyder geeft in Over tirannie
‘twintig lessen uit de twintigste eeuw, aangepast aan de omstandigheden van nu’
– en die omstandigheden zijn: de verkiezing van de – nergens bij naam genoemde
– ‘president’ en de bedreiging voor de democratie die in dit feit ingebakken
zit. Ik overloop even de twintig lessen – dit is enkel een parafrase, met hier
en daar een opmerking of een citaat.
1. Een te kritiekloos en zelfs anticiperend conformisme is
nooit goed, dat leerde Milgram ons al.
2. Instituties (rechtbank, krant, wet, vakbond) zijn niet
bestand tegen het geweld van malafide machthebbers. Steun ze dus.
3. Bewaak de democratie en bescherm dus het
meerpartijenstelsel.
4. Ga behoedzaam om met symbolen, lach de kwalijke niet weg
als je ze ziet opduiken.
5. Blijf de ethische codes van uw beroep verdedigen. Op die
manier zult u minder volgzaam zijn als de dictatuur zich installeert.
6. Wantrouw paramilities.
7. Besef dat veel wreedheden onder dictatoriale regimes ook
werden – en wórden – begaan door reguliere politiemachten.
8. Pleeg verzet als u vindt dat verzet nodig is. Als u het
durft, zullen anderen die nog niet durven uw voorbeeld volgen.
9. Ga voorzichtig om met taal en lees boeken.
10. Wie de waarheid verwerpt, stelt zich bloot aan tirannie.
Geloof in de waarheid, en verdedig haar.
‘Wie afstand van de
feiten doet, doet afstand van de vrijheid. Als er niets waar is, kan niemand
kritiek op de macht uitoefenen omdat daarvoor geen basis is. Als er niets waar
is, wordt alles spektakel. De grootste portemonnee betaalt voor het meest
verblindende licht.’
11. Onderzoek en steun onderzoek.
‘Wat is waarheid?’
Mensen stellen die vraag soms omdat ze niet de intentie hebben iets te doen. We
verbergen zich achter relativisme. We voelen ons hip en alternatief bij een
algemeen cynisme, zelfs wanneer we daarbij samen met onze medeburgers afglijden
naar een moeras van onverschilligheid. Maar we zijn een individu dankzij ons vermogen
om feiten te onderscheiden, en we zijn een samenleving dankzij ons collectieve
vertrouwen in algemene kennis. Het individu dat onderzoek doet, is ook de
burger die bouwt aan zijn maatschappij. De leider die een broertje doet heeft
aan onderzoekers is een potentiële tiran.’
12. Kijk elkaar in de ogen en praat met elkaar. Maak nu de
vrienden die je straks zult nodig hebben.
Dat heb ik altijd
gedacht, dat dát de functie van vriendelijkheid is: erkennen dat er een moment
komt dat je elkaar nodig zult hebben.
13. Wees niet enkel achter het scherm politiek actief. Een
betoging is ook een ontmoetingsplaats.
14. Bescherm uw privéleven.
‘Toen de grote
politieke denker Hannah Arendt over “totalitarisme” sprak, bedoelde zij niet
een almachtige staat, maar het uitwissen van de grens tussen privé en openbaar.’
15. Steun organisaties die goede doelen nastreven.
‘Die hoeven niet per
se politiek te zijn: Václav Havel, de dissidente Tsjechische denker, gaf als
voorbeeld lekker bier brouwen.’
16. Betrek ook informatie uit het buitenland. Op die manier
zult u uw eigen situatie beter beoordelen.
17. Argwaan extreme woorden – zoals ‘extremisme’ – en
uitzonderingstoestanden. Het regime maakt er handig gebruik van om uw ideeën te
manipuleren.
‘Mensen die u
wijsmaken dat veiligheid áltijd ten koste gaat van vrijheid willen u meestal
beide afpakken.’
18. Besef dat terreur – quite
of het nu echte is of nep – de machthebbers altijd goed uitkomt.
19. Wees een patriot, wetende dat patriottisme de juiste
vorm van nationalisme is.
‘Een nationalist wil
dat we het slechtste in onszelf naar boven halen, en zegt dan dat we de beste
zijn. (…) Nationalisme is relatief omdat het als enige waarheid de haat waarmee
we naar anderen kijken kent. (…) Een patriot koestert universele waarden,
normen op grond waarvan hij zijn natie beoordeelt, en heeft steeds het beste
met zijn land voor.’
20. Wees moedig, naar godsvrucht en vermogen.
‘Als geen van ons
bereid is voor de vrijheid te sterven, zullen we allemaal onder tirannie
sterven.’
