Veel van mijn Facebookcontacten verspreiden de beelden die
IS de wereld instuurt. Dit keer zijn het geen gegijzelden die de nek wordt
overgesneden, het gaat nu om bruten met baarden die in een Iraaks museum de
sectie antieke meesterwerken te lijf gaan met voorhamers en, als het volgens
hen daarmee niet snel genoeg gaat, drilboren. Ik deel die beelden niet, omdat
ik niet wil bijdragen tot hun doelstelling: de endemische verspreiding van
angst en haat. Maar ik wil er wel iets over kwijt.
Uiteraard is dit ‘monsterlijk’ en ‘barbaars’, en uiteraard ‘schieten
woorden tekort’ – dat zijn de commentaren die het vaakst terugkeren. Het zijn
inderdaad uitermate pijnlijke beelden. Kunstwerken (‘beelden’, maar dan in een
andere betekenis) die eeuwenoud zijn en wereldwijd worden beschouwd als behorende
tot de meest verfijnde uitingen van menselijkheid en verlangen naar schoonheid
en eeuwigheid waartoe de mens in staat is gebleken, en die derhalve in geen
enkele kunstgeschiedenis onvermeld blijven, worden hier met duizelingwekkend
cynisme in enkele seconden tijd verpulverd. We zien hier veraanschouwelijkt wat
het betekent als je van iets, of iemand, zegt dat het is alsof het, of hij of
zij, nooit heeft bestaan. Hier krijgen we te zien wat vergankelijkheid is.
Datgene wat het meest bestand leek tegen verval, erosie en desintegratie op welke
manier dan ook, blijkt dat helemaal niet te zijn – integendeel, doordat deze
stenen beelden het doelwit worden van een drijfveer die evenzeer menselijk is
als dat schoonheids- en eeuwigheidsverlangen waaruit ze zijn ontstaan, blijken ze
uitermate kwetsbaar.
Uiteraard vormt deze vertoning – want dat is het, een
vertoning – een dieptepunt in de geschiedenis van de mensheid. Maar een
essentieel onderdeel van deze vertoning is dat hij gefilmd is en voor iedereen
zichtbaar wordt gemaakt. We mogen niet vergeten dat dit niet de eerste keer is
dat cultuur en schoonheid in naam van een godsdienst worden vernietigd. Alleen
werd dat vroeger niet gefilmd en geyoutubed. We mogen hierbij niet vergeten dat
de mens vorige uitingen van zijn vernielzucht, bijvoorbeeld deze in naam van economisch
gewin en zogenaamde beschavingsdrang in de kolonies, zedig verzweeg. Dat in de
globalisering van de hebzucht al tal van culturen zijn ondergegaan. We mogen
vooral niet vergeten dat de mens op dit moment op grote schaal en met een nooit
vertoonde snelheid de hele planeet aan het vernietigen is, een opruimactie in
het duistere licht waarvan deze trieste IS-propagandafilm in een Iraaks museum,
hoe erg en schokkend op zichzelf ook, een fait divers zal blijken te zijn als
we niet op tijd ingrijpen.
En dan, minder algemeen, toch ook nog deze twee opmerkingen.
De culturele sloop in de landen van het Midden-Oosten is al
geruime tijd aan de gang. Er worden al jaren ginds geroofde kunstwerken
verkocht, ook bij ons, in westerse circuits. Het wapenarsenaal van deze
fundamentalisten wordt voor een belangrijk deel op deze manier gefinancierd.
Dat is één. En twee, in dit concrete geval: het is onbegrijpelijk dat al die
boeken en kunstwerken die nu worden verbrand en vernield in die oorlogsgebieden
al niet lang geëvacueerd waren.
