XII.7.
De aanklager gaat nu in op de medische expertise. Dmitri is volledig toerekeningsvatbaar. De oorzaak van zijn geëxalteerde emoties met betrekking tot de drieduizend roebel is jaloezie op zijn vader. Ippolit Kirillovitsj schetst de rol die Groesjenka in deze affaire heeft gespeeld. Verbitterd door de spelingen van het lot, heeft zij, alvorens uiteindelijk toch oprecht berouw te tonen (maar toen was het al te laat), een wreed spel gespeeld met vader en zoon Karamazov. De aanklager suggereert dat de gedachte aan vadermoord, die bij Dmitri rees, begrijpelijk was. Dan heeft hij het over het feit dat Dmitri deze gedachte overal heeft rondgestrooid. Het door Katerina overhandigde document bevat volgens hem het doorslaggevende bewijs dat Dmitri de moord met voorbedachten rade heeft gepleegd. Er zijn echter wel nog verzachtende omstandigheden: Dmitri heeft nog alles geprobeerd om aan zijn ‘lot’ te ontsnappen en er is ook ‘de noodlottige rol van het toeval’.
XII.8.
In een uitvoerige uitweiding over Smerdjakov ontkracht de aanklager de hypothese dat deze de moord zou hebben gepleegd. De bewijzen die de enige drie – Ivan, Aljosja en Katerina – hiervoor aandragen, zijn ontoereikend. Ze berusten op niet meer dan een gevoel. Bovendien zijn die drie betrokken partij. Ippolit Kirillovitsj gaat alle mogelijkheden na zoals ze zich in de feiten zouden hebben kunnen voorgedaan, en weerlegt ze een voor een.
XII.9.
In het vervolg van zijn betoog heeft Ippolit Kirillovitsj het onder meer over de zelfmoordplannen van Dmitri, en over diens streven om dit voornemen met de nodige theatraliteit, na een orgiastisch feest, in de nabijheid van zijn tot haar ‘ware Jacob’ teruggekeerde Groesjenka te voltrekken. De aanklager verklaart ook hoe het komt dat Dmitri zijn zelfmoordplannen heeft laten varen. Hij legt Dmitri’s verdedigingsstrategieën bloot: de beschuldiging van Smerdjakov en het zakje waarin hij de 1500 roebel heeft ingenaaid. Kan het nog onwaarschijnlijker. Op bladzijde 876 last Dostojevski een korte beschouwing in, bij monde van de aanklager, over het belang van details voor de romanschrijver – die er altijd rekening mee moet houden dat de werkelijkheid altijd onwaarschijnlijker details aanreikt dan hij er zelf kan verzinnen. Hij mag zich niet te hard en zeker niet uitsluitend concentreren op het ‘grandioze geheel’. Het is op de details dat de verdediging kan gepakt worden: ‘wanneer je naar het schavot wordt gevoerd, dan zijn het juist dat soort kleinigheden die je bijblijven’. Er is nog altijd geen enkel feit à décharge en dus moet de aanklager op zijn standpunt blijven. Hij vraagt de jury deze vadermoord te veroordelen opdat ‘de trojka’ van Rusland niet door de Europese Verlichtingsidealen tot staan wordt gebracht. ‘Daarginds hebben ze Hamlets, hier moeten we het met Karamazovs stellen!’ In een van de commentaren is te horen dat de internationale macht van Rusland inderdaad vermindert (het graan kunnen ze tegenwoordig uit Amerika betrekken – ‘Tegenwoordig komt alles uit Amerika’) en dat het dus tijd wordt dat de Russische zeden zich aan de westerse aanpassen.
