Ik neem, voor het eerst in vele jaren, mijn exemplaar van de Geïllustreerde flora van Nederland van
E. Heimans, H.W. Heinsius en Jac. P. Thijsse nog eens ter hand en vind daarin
een citaat dat ik heb overgeschreven uit een roman van Tilman Spengler die ik
ooit las, De hersens van Lenin heette
die roman: 'Determineren, heeft Fritz eens gezegd, is het leren van woordjes
uit de taal der natuur.' Dat zegt het helemaal: het heeft met taal te maken,
met expressie en proberen te begrijpen. Met poëzie uiteindelijk. Botaniseren of
het herkennen van vogelsoorten doet je inzien dat de natuur divers is. Het
scherpt de blik. Wie meer weet, ziet meer. Het leren zien van verschillen,
liefst op jeugdige leeftijd, lijkt mij essentieel voor de vorming van een
esthetisch besef en heeft, zeker bij mij, bijgedragen tot mijn ontwikkeling als
kunstwaarnemer en fotograaf.
Het boek – bleekgroene linnen kaft met al vervagende goudopdruk,
goedkope papiersoort binnenin – telt bijna twaalfhonderd bladzijden en is
gemaakt in oblong formaat. De bladzijden van deze 21ste druk uit 1965 zijn bij
de randen al danig aan het verbruinen. Ik bekijk hoe het boek als een
vragenlijst is samengesteld: 'a. Is
uw plant een boom of heester? Zo ja, zie dan op blz. 77 onder Bomen en Heesters b. Is het geen boom en geen houtige struik of heester, of twijfelt
ge, zie dan hieronder bij No. 2' –
en daar wordt dan gevraagd: 'a. Is
het een waterplant? Zie dan blz. 57 bij Waterplanten
b. Geen waterplant, dus land- of
moerasplant; dan naar: 3'. En zo
word je onafwendbaar begeleid naar een precieze determinering van de plant die
je op een van je strooptochten uit een berm hebt opgedolven, behalve wanneer
je, zoals ik indertijd, onvoldoende biologische kennis hebt om de kleinste
details van het voortplantingsmechanisme te kunnen onderscheiden en alsnog verstrikt
geraakt in het onderscheid tussen – willekeurig voorbeeld – kleine of zachte of
fijne ooievaarsbek.
Dat boek van Tilman Spengler las ik in 1994, zo blijkt uit mijn
lijst – nog een lijst! – van gelezen boeken. Het is ondertussen niet meer in
mijn bezit. Het zou kunnen dat ik die Geïllustreerde
flora nadat ik het citaat van Spengler erin had overgeschreven nooit meer
ter hand heb genomen. Om maar te zeggen dat aan mij geen groot botanicus is
verloren gegaan, een grote ereprijs zal ik daar in elk geval nooit voor in
ontvangst kunnen nemen.
lees vanaf hier deel 1
lees
hier
vanaf het begin van deel 2
