Ja, natuurlijk is het plot van Babylon Berlin overdreven en onwaarschijnlijk. Tom Tykwer mixt de hyperernstige
omstandigheden die wij min of meer kennen met verhaallijnen die je eerder in
stripverhalen verwacht. Een oldtimer die met een salto in een meer terechtkomt,
een vernuftig verstopte goudvoorraad in een wagon van een trein die voor de
rest uit gifgastanks bestaat en ja, wélke wagon is het? Achtervolgingen in oude
fabrieken, de achtervolgde gevat in een zoeklicht. Het doet me soms aan Kuifje
denken. Of aan Isabelle Avondrood, de eigenzinnige speurster van Jacques Tardi.
Tom Tykwer doet dat niet zomaar. Door deze mix van stripverbeelding
met het realisme waarmee hij het op zich onwaarschijnlijke Berlijn van de jaren
twintig schildert, ontstaat er een uitermate bevreemdende historische indruk. Het
doet niets af van de kwaliteit van de serie de verhaallijn van Babylon Berlin ‘onwaarschijnlijk’
te vinden want het kan niet anders dan Tykwers bedoeling zijn geweest om
precies die onwaarschijnlijkheid in de verf te zetten. Met de voorradige historische
ingrediënten – de loopgraventrauma’s van de Eerste Wereldoorlog, het voor
Duitsland vernederende Verdrag van Versailles, de experimentele sfeer in de
kunsten, het decadente uitgaansleven, de technologische vooruitgang, de
politieke onrust, de tegenstelling tussen rijk en arm die door de hyperinflatie
alleen maar wordt versterkt, de opkomst van extreme ideologieën die elkaar de
loef proberen af te steken, de compliciteit van het grootkapitaal, het
antisemitisme – maakt Tykwer een beeld dat niet echt heeft bestaan, maar dat
toch duidelijk laat voelen dat wat er in werkelijkheid uit is voortgekomen nog
véél onwaarschijnlijker was: Hitler en de Holocaust. En hij laat voelen dat het
net zo goed ánders had
kunnen uitdraaien.
In vergelijking met de historische werkelijkheid van het in
nazisme en jodenvervolging ontspoorde kruitvat dat Berlijn in de jaren twintig
was, verbleekt het zogenaamde euvel van onwaarschijnlijkheid. En dit kan maar
werken doordat Tykwer nergens expliciet, of toch hoogstens zeer zijdelings, het
nationaalsocialisme benoemt. Dat is nu net de sterkte van zijn reeks (toch van
de eerste zestien afleveringen die ik heb gezien): Babylon Berlin toont een avontuurlijke wereld, die op het randje
balanceert. Het had goed kunnen aflopen, maar dat deed het dus niet.
200626
Tom Tykwer, Babylon Berlin (eerste twee reeksen),
2017-2018
