INTIEME BRIEVEN
Ik keek geboeid naar de eerste aflevering van het nieuwe seizoen. Een boeiend gesprek met schrijver Stefan Hertmans over, onder meer: de genoegens van het lesgeven; schrijven uiteraard (‘Wat gedichten betreft, ben ik zeker een prutser’); schilder Karel Dierickx; de improvisatiekunst van jazzpianist Keith Jarrett; cultuurfilosoof George Steiner; het ouderschap; de absurde bureaucratie waarin asielzoekers worden vermalen; bomenkenner Peter Wohlleben; het tweede, ‘Intieme brieven’ genaamde strijkkwartet van Leoš Janáček; de liefde; een scène uit Der Himmel über Berlin van Wim Wenders; en, naar aanleiding van dat fragment, Homeros.
Hertmans geeft op een gegeven ogenblik, na een filmpje over de herintroductie van de wolf in een Amerikaans natuurgebied, zijn mening over de toestand van de planeet. Ik transcribeer even Hertmans (vanaf 01:06:45): ‘Ik ben nogal pessimistisch. Ik denk dat het eigenlijk al, zoals bepaalde klimaatfilosofen zeggen, te laat is, dat die tweehonderd jaar fossiele brandstof… De verzuring van de oceanen, dat is zo’n massief proces, dat is zoveel water. Het stukje Aarde dat wij bewonen is daarbij vergeleken peanuts. Als die oceanen blijven verzuren… De sterfte die op ons afkomt is gigantisch. Ik denk niet dat we daar veel kunnen aan doen. We kunnen wel met auto’s met batterijen gaan rijden, maar voor die batterijen zijn ze inmiddels de mangaanbollen van de oceaanbodem aan het schrapen. Dat is even erg. Daar wordt ook weer een ecosysteem van een miljoen jaren oud… Het houdt niet op.’
Dit komt hard aan. Van een éminence grise verwacht je troostende woorden, een perspectief.
De immer minzaam glimlachende Thomas Vanderveken lijkt er alles aan te willen doen opdat er geen zware zwarte deken over zijn programma zou worden gelegd. Liever niet te veel unconvenient truth, en al zeker niet op de avond van de dag waarop ergens tussen de twintig- en zeventigduizend mensen klimaatbetoogden in Brussel. ‘Wat je nu zegt, is waar mensen op de duur ziek van worden. En dan zeggen ze: “Laat het maar, ik wil het niet meer horen, ik kan er toch niets aan doen.” We kunnen zo weinig doen, en als we iets proberen te doen, is het weer fout. Dat maakt het heel moeilijk. Misschien moeten we dat even aan de kant leggen en teruggaan naar wat je eerst zei. Misschien is er nieuwe kennis vandaag… Dit [fragment over hoe de terugkeer van wolven een heel ecosysteem gunstig beïnvloedt] is een hoopgevend verhaal waardoor we de dingen terug in balans kunnen brengen en een nieuw evenwicht kunnen zoeken. Oké, niet alles is, zoals in dit filmpje, hersteld. Het wordt wel heel mooi voorgesteld. Maar er is wel een beter evenwicht dan vóór de wolf werd geïntroduceerd.’
Daarna begint Hertmans over hoe verloren gewaande vogelsoorten tijdens de eerste lockdown in zijn tuin opdoken. Het gevaar is afgewend, er volgt een korte beschouwing over het engagement van de schrijver en dan kunnen we over naar de ‘Intieme brieven’.
Alleen Elvis blijft bestaan, jaargang 11, aflevering 1, nog te bekijken op VRT NU.
