2 januari 2014
Kan intellectuele belangstelling wel door het toeval worden
gestuurd? Ik las eerder deze week dat de nieuwe film van Lars von Trier
binnenkort in de cinema zal te zien zijn. Het onderwerp – erotiek en porno –
interesseert me wel, en de hoofdrolspeelster al evenzeer. Ik spitste dus de
oren toen ik een radiobijdrage over Nymphomaniac
hoorde. De recensent plaatste de film in een reeks van ‘serieuze’ pornofilms,
te beginnen met de Japanse film Het rijk
der zinnen van Nagisa Oshima uit 1976. Schandaalfilm. Expliciet. Penis in
erectie…
Ik had al vaak van die film gehoord, maar hem nooit gezien.
Sinds die vermelding in dat radioprogramma dacht ik er niet meer aan, en
eigenlijk ook niet aan wat Lars von Trier Charlotte Gainsbourg allemaal heeft laten
doen. Tot ik eergisteren in de dvd-rekken van de stadsbibliotheek struin, op
zoek naar een gezellige film om de nieuwjaarsdagavond door te komen. En zo
stuit ik, zonder ernaar op zoek te zijn, op… Het rijk der zinnen.
Ik heb inmiddels de film bekeken. Heb dus mijn cinefiele
bagage wat bijgespijkerd. Is het een goede film? Ik weet het niet. Ik besef wel
dat het in ’76 wat moet geweest zijn, maar anno nu zal het maar weinigen doen
opkijken, vermoed ik. (Dat was trouwens wat die recensent ook zei: cinefiele
porno is eigenlijk niet meer mogelijk. Een beetje zoals westerns, denk ik dan.
Of slapstick.)
Oshima verkent de grenzen van het toonbare; hij confronteert
ons met de realiteit dat erotiek over veel meer gaat dan het nastreven,
bezorgen en verkrijgen van seksueel
genot. De overgave kan totaal zijn – tot in de pijn, tot in de dood. Dat
is allemaal zeer heftig en de al te zoet voorgestelde erotiek wordt terecht genuanceerd
– maar Oshima’s film heeft ook iets klefs. En als je hem niet al te goedgezind
bekijkt, zou hij je ook kunnen ergeren. Of op de lachspieren werken, dat kan
ook. Ik had in elk geval moeite om de hele rit uit te zitten. Bovendien was de
afloop van het verhaal – voor zover je van een verhaal kunt spreken – zo
getelefoneerd dat het schokeffect volledig uitbleef.
Een belangrijke doorbraakfilm, dat zal Het rijk der zinnen wel geweest zijn. Maar blijvende en onmisbare
schoonheid is hier zeker niet gecreëerd. Benieuwd hoe ik Nymphomaniac zou bekijken.
