Feo Aladag, Die Fremde

notitie 234

EREZAAK

‘Laat die hier maar buiten. Hij heeft hier niets te zoeken.’ Dat antwoordt Umay wanneer haar vader met de traditionele groet afscheid van haar neemt wanneer zij het huis verlaat: ‘Moge God je beschermen op je weg.’ Hier wordt het thema van Die Fremde expliciet verwoord. Zoals ook in de scène waarin iemand (ik weet niet meer wie, ik denk haar moeder) aan Umay duidelijk maakt dat als haar familie moet kiezen tussen haar, Umay, en de gemeenschap zij altijd voor de gemeenschap zal kiezen. En de gemeenschap, dat is niet enkel de familie zelf, maar ook de omgeving. ‘Wat de mensen wel zullen denken’ is een zeer belangrijk sturend element bij het handhaven van de uit Turkije in Duitsland geïmporteerde waarden. Uiteraard is die omgeving zelf ook Turks of, algemener, islamitisch.

De Oostenrijkse actrice en regisseuse Feo Aladag evoceert met Die Fremde genuanceerd en met respect voor beide kanten het complexe en heikele probleem van de integratie en het cultuurconflict tussen twee beschavingen met verschillende snelheden. Umay wordt in Istanbul bedrogen, miskend, mishandeld en verschopt door haar echtgenoot. Met medeneming van haar zoontje Cem (niet onbelangrijk dat het een zoon is) vlucht zij naar haar ouders en broers, die al eerder naar Duitsland zijn uitgeweken. Maar daar ondervindt zij al vlug dat haar familie nog lang niet vrijgevochten genoeg is om ontvankelijk te zijn voor haar poging om de evidente ondergeschiktheid van de vrouw te ontvluchten. Het wordt niet geapprecieerd dat zij haar leven in eigen handen probeert te nemen met werk, studie, het uitgangsleven en zelfs een nieuwe partner, een Duitse jongen bovendien. Het al dan niet dragen van de hoofddoek fungeert bij dit alles als een indicator van mate van vrijgevochtenheid. Het is duidelijk dat Umay dit kledingstuk enkel draagt wanneer zij zich niet aan de traditionele verhouding tussen de seksen kan onttrekken.

Familie of individualisme? Religie of werelds bestaan? Een van de vele zaken die Aladag duidelijk weet te maken, is dat de desintegratie van het gemeenschapsleven en de familiale solidariteit samengaat met secularisatie maar ook met een verharding van de verhoudingen.

Uiteindelijk komt het primitieve motief ‘eer’ bovendrijven. De eer van de familie dient gewroken. In een volkomen seculiere en verzakelijkte context kan dit niet ander dan als een achterlijk anachronisme worden ervaren. De broers, die met de uitvoering van de wraakoefening worden belast, schijnen dit zelf ook te beseffen. Deze nuance maakt dat Die Fremde niet kan worden weggezet als een anti-islamitisch pamflet. Zeker niet. Je voelt dat Aladag behalve kritisch voor de onderdrukking van de vrouw toch ook waardering opbrengt voor het sterke gemeenschapsleven en de cultuur van de moslims. Al beseft zij natuurlijk wel dat het traditionalisme samengaat met het uitblijven van integratie.

En het kind? Het kind is bij dit alles het kind van de rekening. Het kiest niet voor verscheurdheid tussen de ouders. Het kiest niet voor het weggerukt worden uit de vertrouwde omgeving. Het kiest niet voor de eenzame strijd van de moeder. Het kiest niet voor de traditionele waarden die nooit nog, tenzij in een radicaliserende reflex, de zijne zullen zijn.

Die Fremde is een zinvolle, interessante en ontroerende film met een schitterende Sibel Kekilli in de hoofdrol.

 

Feo Aladag, Die Fremde (2011)