39 – Op een van
de laatste beelden van Loveless van Andrey
Zvyagintsev zien we hoe de mooie, materialistische en behoorlijk assertieve, om
niet te zeggen meedogenloze en bikkelharde Zhenya, moeder van de vermiste
Alyosha, op het balkon van het strak gedesignde appartement van haar nieuwe
rijke Rus fictieve meters aflegt op een loopband. Ze heeft een mooi, nauw
aansluitend trainingspak aan. ‘RUSSIA’ staat er, in westerse letters, op haar
boezem te lezen. Zelden een zo efficiënte metafoor gezien. Rusland trappelt ter
plaatse. En deze mensen, die er alles voor over hadden om gelukkig te zijn,
zijn het overduidelijk niet. De televisie waar Zhenya’s nieuwe rijke Rus
lethargisch naar ligt te staren, braakt berichten uit Oekraïne, waar de Russen een
vuile oorlog aan het uitvechten zijn.
‘Bij elkaar blijven!’, roepen de speurders elkaar toe
wanneer ze in falanx naar de vermiste Alyosha zoeken in het morsige braakland
achter de sombere flatgebouwen waarin al die solitaire gezinnen hun
uitzichtloze levens-met-panorama doorbrengen. En offscreen orakelt een stem op
een gegeven ogenblik ‘Zonder liefde kun je niet leven’. Een dijk van een
cliché, maar in combinatie met het beeld – een reuzegrote telescoop die naar
buitenaardse signalen speurt en op die manier een opzichtig symbool van
eenzaamheid vormt – komt het toch wel binnen.
Loveless is een onprettige
film. Zvyagintsev toont twee faillieten. Met ongemeen harde dialogen toont hij
hoezeer onze omgangsvormen onder druk staan in een tijd waarin de technologie
het in de communicatie van ons overneemt. De mensen, zo lijkt Zvyagintsev te
willen zeggen, zijn er met hun gedachten niet bij als ze voortdurend naar die schermen
zitten te turen. Huwelijken zijn niet bestand tegen de druk van de voortdurend
aanwezige buitenwereld. En met een zo versnipperde aandacht kun je een kind niet
fatsoenlijk opvoeden. Hoe hol klinkt het niet wanneer de vader verklaart dat
hij het internetgebruik van zijn twaalfjarige zoon probeert in te dijken? De
manier waarop Zvyagintsev dit failliet in beeld brengt is zonder meer
grandioos. Zijn acteurs helpen hem. Hun acteerspel is meer dan overtuigend. De
observaties zijn pijnlijk raak. Iedereen wordt tot zelfonderzoek uitgenodigd wanneer
hij/zij hier ziet welke impact onze ‘devices’ hebben. Communicatie alom? Ja
hoor! Maar echt contact?
Het tweede failliet is dat van het Rusland-van-na-het-in-elkaar-geklapte-communisme.
Zvyagintsev schetst een ronduit somber beeld van zijn verwesterde land. In no
time zijn de zeden van het westerse kapitalisme geïntroduceerd.
Consumentisme, atomisering van de samenleving, werkdruk, verknipte
samenlevingsvormen. Neen, dit is voor kinderen geen goed land om in op te
groeien.
Ga deze film zien, als het nog kan: het is een meesterwerk. De zoektocht naar het vermiste kind duurt ellendig lang. Maar je hebt er alle vertrouwen in dat deze regisseur zich niet zomaar zo’n aanloop permitteert: hij spant zijn verhaalboog heel erg lang aan, om des te doeltreffender te schieten. De ontknoping van de film blijft dan ook aan de ribben hangen.
