Voor Canvas maakte fotograaf Michiel Hendryckx het tv-programma ‘Het Bourgondisch complot’. Het bestaat uit een mooi in beeld gebrachte bootreis naar Bourgondië, enkele bespiegelingen over wat er onderweg te zien is, en praatjes met een paar BV’s. Paul van Nevel vertelde over de polyfone muziek die in Cambrai zou zijn ontstaan, journaliste Anna Luyten luisterde vooral naar Hendryckx’ praatjes over zilverwerk, restaurateur Viollet-le-Duc en een beeldje van een twijfelende Christus. ‘Alleen mensen die twijfelen zijn interessant’, zei Hendryckx, vrij apodictisch.
Ik mag zeer graag kijken naar ‘Het Bourgondisch complot’. Ik hou van de verzorgde fotografie, het supertrage tempo, het impliciete pleidooi om stil te staan bij de dingen en de schoonheid die er altijd in schuilt tot ons toe te laten. Heel mooi waren bijvoorbeeld de beelden van afgedankte aken die lagen aangemeerd langs de kade van een van de stadjes die werden aangedaan. Dichtgeroest, vervallen, afbladderend – maar Hendryckx maakte er poëzie van.
Gisterenavond, na de uitzending van de tweede aflevering, hoorde ik van twee mensen dat ze het wel graag zagen, maar zich toch stoorden aan het schoolmeesterachtige van Hendryckx. Dat zette mij aan het denken, niet het minst omdat de twee personen die mij dit vertelden mij na aan het hart liggen en ik dus hun oordeel ter harte neem. Hoe komt dit nu, dat ik in de verste verte dit bezwaar niet heb? Dat ik bijvoorbeeld niet steiger wanneer Hendryckx doodleuk beweert: ‘Als die vrouw zich de moeite getroost om speciaal vanuit Parijs naar Gent te reizen om mij op te zoeken, dan moet dat toch betekenen dat het niet allemaal onzin is wat ik uitkraam.’
Wat mij aanstaat aan Michiel Hendryckx is dat dit een man is die, op het hoogtepunt van zijn leven, beseft dat hij niet langer moet wachten met door te geven wat hij in zich heeft, maar ook dat hij daartoe branie nodig heeft en een beroep moet doen op de – altijd discutabele – autoriteit die een pedagoog onvermijdelijk nodig heeft. Want een pedagoog is hij, vanaf het ogenblik dat hij beslist om door te geven. (Wat hij doorgeeft? Heel eenvoudig: het talent om te zien. En om lief te hebben, in alle mogelijke betekenissen van het woord. Hendryckx is een liefhebber, die bereid is deemoedig te zijn en verwonderd. (In de Weekend Knack van deze week staat er een heel mooi portretje, waarin hij die woorden gebruikt.))
Dat de autoriteit die nodig is om pedagoog te zijn vandaag in ‘progressieve’ kringen verdacht is, daar hoeft een ‘conservatief’ als Michiel Hendryckx zich uiteraard niets van aan te trekken. (Ik noem hem ‘conservatief’ in de goede zin: met oog voor wat teloorgaat, fundamenteel elitair ingesteld, tegen de door middelmaat en gemakzucht gedicteerde middelmaat en het verkeerd begrepen democratisme. (Hierover staat dan weer het schitterende stuk ‘Ook de elite heeft rechten’ van Bart Meuleman in de Standaard der Letteren, ook van deze week; het is geschreven naar aanleiding van het voornemen van de topmannen van de VRT om meer cultuur op radio en tv te brengen – de tekst is ontoegankelijk op het net, ik scan hem in en plaats hem hierboven.) En in dat conservatisme wil ik een heel eind meegaan – wie deze weblog volgt, zal dat al hebben begrepen.
