zaterdag 15 juli 2017

laatste rechte lijn 9




Johanna Kint ziet in de Wereldtentoonstelling van 1958 een opflakkering van de optimistische vooruitgangsideologie, die het nog één keer haalt van het defaitisme na de Tweede Wereldoorlog (mét Shoah en atoombom) en van de verontrustende dystopieën van onder meer Aldous Huxley en George Orwell. De roman 1984 vormde samen met De boerderij der dieren (Animal Farm) een tweeluik waarmee Orwell op het eind van zijn leven zowel de ontsporende westerse beschaving als het linkse totalitarisme viseerde.

→ 1.1.1.2. George Orwell, De boerderij der dieren (1945)

Hoe lovenswaardig ook de ideeën zijn waarop een regime zich baseert, gelijkheid blijft een illusie, waarheid is een zeer kneedbare aangelegenheid, de belangen van het individu botsen met die van de gemeenschap, er is altijd een logge, domme, inerte, manipuleerbare massa waarop de elite haar macht baseert. Op Orwells dierenboerderij leveren de schapen de domheid die elke dictatuur nodig heeft om zich te vestigen en te handhaven. Mits de nodige propaganda, ritualisering, mythevorming, indoctrinatie en intimidatie kun je ze om het even wat laten blaten – als het nodig is doe je ze geloven dat de aarde plat is. Herhaaldelijk brengt Orwell de blaters in beeld – en wij herkennen onszelf maar al te goed, bijvoorbeeld in de manier waarop wij met onze mainstream media omgaan. Op bladzijde 60: ‘(…) eigenlijk waren zij het altijd eens met degeen die aan het woord was’. Op bladzijde 68: ‘(…) Sultan sprak zo overredend en de drie honden, die hij toevallig bij zich had, gromden zo dreigend, dat zij zijn verklaringen aannamen zonder verdere vragen te stellen.’

Niet alleen de domheid van de schapen is van belang voor de machthebbers, maar ook hun aantal. Zij vormen een allesbehalve kritische kritische massa, die alleen al door het aantal koppen en het volume dat zij met hun geblaat ontwikkelen de redelijke discussie, of de democratische besluitvorming, kunnen lamleggen. Op bladzijde 74 doorkruisen zij de opmerkingen die een viertal kritische varkens schuchter opwerpen: de vier varkens ‘werden onmiddellijk door een luid gegrom der honden tot stilzwijgen gebracht. Toen begonnen als gewoonlijk de schapen met een luid “Vier poten goed, twee poten slecht” en alle ongenoegen was weer gesust. Op bladzijde 102: ‘Ondanks hun bevreesdheid zouden wellicht toch enkele dieren hebben geprotesteerd, maar meteen begonnen de schapen weer als vanouds hun “Vier poten goed, twee poten slecht” te blaten, wat minutenlang aanhield en een einde aan de discussie maakte.’

Wanneer het de leiders zo uitkomt, leren zij de schapen ‘Vier poten goed, twee poten beter!’ te blaten. ‘Four legs good, two legs better’ – ja, de schapen kunnen dat in meerdere talen blaten.

Volg alle teksten van het project 'laatste rechte lijn': hier