081120 – Het probleem van Vicky Cristina Barcelona is dat Woody Allen te veel moeilijk materiaal in een film van nauwelijks anderhalf uur heeft willen proppen. De immer ontoereikende communicatie tussen mensen, het mysterie van de liefde, de kerker van het huwelijk, de valstrik van het materialisme, de vreugden van de creatie – die echter in een tijd waarin iedereen zich kunstenaar waant danig onder druk staan.
Woody Allen toont zich ook in deze film een meester in het op flessen trekken van vernissageleed. Neem de communicatie. Heel veel van de mislukkingen in relaties tussen mensen hebben te maken met communicatie-insufficiëntie. En daar gaat deze film dan ook uitdrukkelijk over, zoals wellicht álle Woody Allen-films. De transcontinentale reikwijdte van gsm’s en de voortdurende bereikbaarheid van de gsm’ers, de mogelijkheid om tot op 12.000 meter hoogte in een vliegtuig op je laptop naar je favoriete soap te zitten kijken…: Allen benadrukt dat de mensen elkaar, in weerwil van alle mogelijkheden en technologieën, niet nader zijn gekomen. Ze ruziën en kibbelen, en of ze dat nu doen in één, twee of nog meer talen, de misverstanden en het onvermogen blijven groot. Dat maakt het moeilijk om met twee mensen, binnen het klassieke heteroseksuele koppel, een duurzame relatie uit te bouwen en te handhaven. Al is, het moet gezegd, Penelope Cruz (en onvermijdelijk, gezien haar envergure en carure, de personages die zij incarneert) geen katje om zonder handen aan te pakken. Om het nu maar eens plat, nuja, te zeggen: ik zou met haar niet willen getrouwd zijn.
Maria Elena (Cruz) en Juan Antonio (Javier Bardem, ook in de werkelijkheid Cruz’ partner) zien hun stormachtige relatie, die gebaseerd is op kunst, seks en exuberant geruzie, stranden. Niet dat hun liefde dood is, verre van, maar de klippen zijn te scherp. Kunstschilder Juan Antonio, in menige penseelstreek schatplichtig aan zijn gade, blijft alleen achter en met een zekere savoir vivre stort hij zich op de jacht. Twee Amerikaanse toeristes, Vicky en Cristina, zijn z’n eerste prooien. Jawel, twee. Om een lang verhaal kort te maken: er ontstaat een driehoeksverhouding. Tussen Maria Elena en Juan Antonio laait het oude vuur weer op, Cristina is de aanvullende derde die ervoor moet zorgen dat de brand niet nog eens uitslaat.
Het is geen eenvoudige klus om dit seksthema op een ernstige en geloofwaardige manier aan te brengen zonder te vervallen in de discutabele jodelretoriek van een doordeweekse Tirol-rolprent. Zeker omdat Allen – uit preutsheid of uit commerciële overwegingen, dat is niet duidelijk – er niet toe komt om zich niets aan te trekken van de Amerikaanse dubbele moraal in sexualis. We krijgen in deze film geen vierkante centimeter onoorbaar bloot te zien. Zelfs wanneer, na uit het bed te zijn gestapt (in onderbroek!), Juan Antonio al in het lang en in het breed uit beeld en uit de kamer is verdwenen, blijft Scarlett Johanssen zedig haar boezem met het satijnen bedlaken aan het oog, aan onze ogen, aan mijn oog, onttrekken.
Allens thesis – het klassieke koppel heeft afgedaan of het is dan toch zeker slechts één van de vele mogelijkheden om seksualiteit en samenleving te organiseren – is interessant. Maar hij brengt het niet op een overtuigende manier aan. Wanneer hij eindelijk, na een zeer lange voorbereiding, zijn karakters in stelling heeft gebracht, blijft er bij de toeschouwer te weinig fut over om de cruciale passages aan te snijden. En nog het meest ontgoochelend is dat Allen geen conclusies lijkt te trekken uit zijn gedachte-experiment. Vicky keert enigszins beschadigd terug naar haar man, Cristina lijkt te beseffen dat dit het niet is wat ze zocht en voor Juan Antonio breekt een nieuw jachtseizoen aan. Maar of wij hier als toeschouwer iets uit kunnen leren nopens de (on)mogelijkheid cq. (on)m/wenselijkheid van driehoeksverhoudingen, trio’s, ménages à trois, threesomes?
