dinsdag 23 augustus 2016

de zomer van 2016 – 63

22 augustus

De novelle Aan het einde van het alfabet van C.S. Richardson is een kleinood, een mooi geslepen diamant. Niet zo diepzinnig of ondoorgrondelijk – neen, eerder iets waarvan de essentie is gelegen in de glans aan de oppervlakte. Goed gecomponeerd en met een boodschap waar je die in eerste instantie niet verwacht.

Het verhaal is eenvoudig: een gelukkig stel wordt geconfronteerd met het medische doodvonnis van een van beiden – de man, maar dat doet er eigenlijk niet toe. Hij heeft nog een maand te leven, krijgt hij van zijn dokter te horen. Crisis, natuurlijk – je zou voor minder. Maar de man neemt zijn moed op en sleurt zijn vrouw mee op een reis waarvan het traject wordt bepaald door het alfabet: Amsterdam, Berlijn, Chartres… Het lijkt een waanzinnige onderneming, het voorbeeld van een neurotisch volgehouden ordening – en is dat uiteindelijk niet altijd het meest doeltreffende wat wij, als de autisten die we zijn (in mindere of meerdere mate), tegen de dood in stelling kunnen brengen?

De glans aan de oppervlakte van dit boekje is gelegen in de stijl, de compositie, een paar nevenpersonages die ik langer dan gemiddeld zal onthouden, en natuurlijk ook in het aangrijpende liefdesverhaal. Ik las Aan het einde van het alfabet, door omstandigheden (want ik had niets anders bij), twee keer kort meteen na elkaar. Daardoor zag ik goed hoe kunstig Richardson de verschillende verhaalelementen en motieven in elkaar verweven heeft, hoe alle ellipsen die hij heeft uitgetekend dan toch mooi in elkaar passen. Het boek is zeer beknopt, ook in zijn uitwerking. Richardson weet als de typograaf die hij is dat de witruimte tussen de letters al even belangrijk is als de letters zelf. Soms gaat het relaas over in een in staccato samengebrachte nevenschikking van aparte elementen, werkwoordloze zinnen, een pure opsomming. Alsof ook de schrijver, net als zijn personage, grote haast had om zijn werk af te ronden.

De boodschap die je niet verwacht, is dat het, in het licht van de dood, eigenlijk geen belang heeft of de zichzelf opgelegde ordening tot het einde toe wordt volgehouden. Net zoals de liefde per definitie onafgerond en ontoereikend blijft, blijven ook onze strategieën om onze sterfelijkheid aanvaardbaar te maken steken in de schoonheid van de overmoed. Het koppel slaagt er niet in alle letters van het alfabet in te vullen, en Zanzibar blijft al helemaal voorgoed een onbereikbaar eiland.