Natuurlijk
moest het ooit eens gebeuren: als zo’n zich naar boven slingerende weg een ader
is, dan zijn die veel te talrijke supporters het mengsel van cholesterol en
kalk. Steeds nauwer wordt de doorgang en het infarct wacht, het is maar een kwestie
van tijd. Waarvoor moest die motor waar Froome, Porte en Mollema tegenaan
knalden remmen? Mogelijk heeft hij zelf een supporter aangereden. Ik hoop van
niet omdat zoiets pijn doet en dat wens je niemand toe, maar áls het dan toch
zo zou zijn, dan hoop ik uit de grond van mijn hart dat het zo’n erwtgroene
Borat-schouderbretelslip dragende imbeciel mag zijn, zoals ik er toch weer een
paar heb zien meelopen, daar op de Ventoux. ¶
Herman Koch
heeft me met Het diner tweehonderd
bladzijden weten te boeien (en dat is veel meer dan ik, op basis van wat ik nu
moet een vooroordeel noemen, had verwacht): snel en vinnig geschreven verhaal,
rake vergelijkingen, spitse dialogen, de psychologische spanning opvoerend.
Maar dan gaat dit voertuig aan het slingeren, ik vlieg eruit, zie het in de
verte verdwijnen en blijf op mijn honger zittend achter. Het is alsof Koch niet
alle touwtjes goed heeft samengehouden, de afwikkeling is geforceerd, het lot
van de personages laat me te onverschillig. Het zal aan mij liggen, denk ik
dan: niet aandachtig genoeg geweest, er moet me ergens een clou ontgaan zijn.
Ik lees het boek uit en zet het weg. ¶
‘De joden
gelijkmoedig en afgestompt. Ook al helemaal gewend aan de knechtschap. De dood
van de man leek hun al bijna een rechtvaardige zaak: hij had moeten weten dat
geprivilegieerden wier kinderen in het buitenland wonen, sedert kort de ster
moesten dragen. Hij was dus schuldig! Ik hoor tegenwoordig zo dikwijls van dat
soort oordelen.’ Dat schrijft Victor Klemperer op 18 april 1943 in zijn
dagboek. Hij is zelf jood en vreest dag in dag uit te worden gedeporteerd. Hij
weet heel goed naar waar en dat er niemand van terugkeert. Haarfijn legt hij
het mechanisme van de gewenning bloot. Maatregel na maatregel worden de joden
doodgepest. De angst en de uitputting maakt hen murw. Ze geven alle weerstand
op en koesteren zich in het conformisme van de slaaf. Het is zo herkenbaar, zo
actueel. ¶
