130 minuten samengesteldegezinnenleed
en me geen seconde verveeld: dat me dat nog beschoren zou zijn! De Iranese
regisseur Asghar Farhadi is er met Le
Passé in geslaagd.
Ahamad komt na vier jaar
te zijn weggeweest terug in Frankrijk om er zijn definitieve scheiding van
Marie te regelen. Marie heeft twee dochters van de man die ze vóór Ahmad heeft
gekend, maar die inmiddels ook uit haar leven verdwenen is, en ze heeft nu een
relatie met Samir. Diens vrouw Céline ligt in een coma. En Samir heeft ook een
zoontje, Fouad, dat het begrijpelijkerwijs heel erg moeilijk heeft. Zoals Marie’s
oudste dochter Lucie, een getormenteerde maar nog niet helemaal in de knop
gebroken bakvis.
Ahmad komt in een puinhoop
terecht. Fouad en Lucie willen allebei het huis van Marie ontvluchten. Fouad
omdat hij Marie niet aanvaardt, Lucie omdat ze Ahmad niet ziet zitten. Dat is
wat je noemt: een patstelling. Het jongste dochtertje, wier naam me nu even
ontsnapt, kiest (nog) geen partij en ziet met lede ogen het geruzie en de
discussies aan. Nu is ze nog lief en meegaand, maar je kunt zo voorspellen dat
haar tijd nog komt. Wanneer de oorzaken van Célines coma, die het gevolg is van
een – voorlopig nog mislukte – zelfmoordpoging, aan het licht komen, is het hek
helemaal van de dam.
Ahmad probeert in deze
heksenketel wat orde aan te brengen. Tegen wil en dank wordt hij erin
meegesleurd, maar met zijn kalmte en zijn pedagogische talent slaagt hij erin
om de grootste tegenstellingen enigszins te ontmijnen. Samengestelde gezinnen:
bron van zorgen en voer voor psychologen. Wat doen de grote mensen hun progenituur
al niet aan? Wat voor een zootje bakken we ervan?
Je voelt hoe Asghar
Farhadi naar deze West-Europese waanzin kijkt met de ogen van de ingezetene van
een land waar dit soort ongein nog niet is ingeburgerd. Je voelt je
terechtgewezen. Het restaurant van Ahmads vriend en landgenoot vormt een oase,
een plek om te bekomen van al dat matrimoniale gedonder. Daar heersen nog de
waarden van vriendschap en gastvrijheid. De mensen leven er op een ander tempo.
Ze lopen er niet op de toppen van hun tenen. Er wordt nog waarde gehecht aan
moraliteit en aan omgangsvormen.
Dat is een van de grote
verwijten van Marie aan het adres van Ahmad: dat hij een moraalridder is. Maar
hij zegt en doet wel de juiste dingen. Misschien hebben we wel nood aan
moraalridders? En aan wat minder vooringenomen afkeer van moraalridders?
Le passé is een sobere film. Zorgvuldig, traag, uitgebalanceerd. De
acteerprestaties, zeker ook van de kinderen, zijn formidabel. Farhadi heeft
zijn film propvol observaties en vraagstukken gestoken. Als een antropoloog onderzoekt
hij het fenomeen samengesteld gezin, en hij heeft er een mijnenveld vol morele
vraagstukken in ontwaard. Hij is erin geslaagd om te vermijden dat zijn film te
zwaar zou worden door er ook nog een spannend verhaal in te steken. Het einde
blijft open, maar je voelt dat Farhadi niet uitsluit dat alles nog goed komt.
De belangrijkste
boodschap wordt gaandeweg duidelijk. Mensen hebben te veel de neiging, denk ik
dat Farhadi denkt, om overal een verantwoordelijke, een schuldige voor te
vinden. En ze hebben daarin de neiging om te simplifiëren. X kan de oorzaak
zijn van Z, zoals op een gegeven ogenblik Fouad een verfpot omver loopt. Maar
soms ligt daar nog een Y tussen. Zo heeft Lucie iets heel ergs gedaan, akkoord.
Maar is zij als enige verantwoordelijk? En wat hebben we dan, als we de
verantwoordelijke hebben aangewezen?
In een van de laatste
scènes vraagt Ahmad, die tot dan toe zichzelf volledig heeft weggecijferd, ook
eens wat aandacht voor zijn probleem. Weet je eigenlijk, vraagt hij aan Marie,
hoe het vier jaar geleden tussen ons zover is kunnen komen? En dan zegt Marie –
en je begrijpt haar en Farhadi perfect –: neen, ik wil het niet weten, dat is le passé en nu moeten we vooruit met
onze levens.
