Analisten buigen zich over het Franse ‘non’ dat gisteren werd uitgesproken in het referendum over de Europese grondwet. Ze gewagen van ‘un clivage sociologique’, een sociologische scheidslijn tussen ja en neen. Het ‘ja’ en het ‘neen’ zijn niet politiek te duiden (zowel extreem-rechts als extreem-links stemden ‘neen’ en het traditionele links (de socialisten) is volkomen verdeeld), noch geografisch (noord en zuid stemmen ‘neen’, het westen en Parijs ‘ja’, de ene stad of plattelandsstreek ‘ja’ en de andere dan weer ‘neen’ – veel systeem valt daarin niet te onderkennen). Maar wat wel duidelijk is gebleken, is dat al wat welvarend is en door het eigen comfort tot conservatisme geneigd, ‘ja’ heeft gestemd, terwijl de meerderheid van ‘neen’-stemmers bestaat uit werklozen, werkonzekeren, arbeiders (dat is tegenwoordig een synoniem van werkonzekeren), steuntrekkers, boeren, armen, homo’s, kansarmen, intellectuelen, enzovoort. ‘Een coalitie van de angst’, noemen de Europa-bobo’s het (Barosso, Dehaene…). Waarbij ik me dan afvraag: als die analisten gelijk hebben met hun ‘clivage sociologique’, dan is dat referendum van gisteren niet alleen een peiling naar een politieke overtuiging met betrekking tot Europa maar eigenlijk – de facto – in de eerste plaats een onderzoek naar de psychologische toestand van een hele natie – en dan is het resultaat (meer dan de helft van de bevolking is ontevreden, onzeker, angstig, pessimistisch, bang, malcontent, verontrust…) echt wel revelerend. Deze peiling legt bloot dat Frankrijk een depressief land is.
Maar evengoed, en dat is het hoopgevende, dat 'un des pays fondateurs' openlijk de hele Europese constructie ter discussie stelt. Een van de 'neen'-stemmers op tv verwoordde het heel goed (het was een zwarte vrouw): 'Ik wil wel Europa, maar niet het liberale Europa dat ons in de maag wordt gesplitst. Ik wil een sociaal, tolerant, vrij en niet-racistisch Europa.' Dat is nog wat anders dan de Nederlander, ook op tv, die zegt woensdag 'neen' te zullen zeggen omdat hij, als homo, vindt dat Europa niet genoeg voor de homo's doet. Kan het enger en egoïstischer?
