DE LAATSTE VERHUIZING
Met Life Will Give You Pictures maakte Aldine Reinink een schrijnend mooi portret van de Belgische fotograaf Herman Selleslags. Ondanks de uitgepuurde soberheid en de op het eerste gezicht beperkte thematiek, het leegmaken van een huis, raakt Reinink onderhuids een verrassend groot aantal soms zeer gevoelige thema’s aan. Ik noem er een paar: fotografie; biografie; vader-zoonrelatie; collaboratie; liefde en huwelijk; wonen; arbeid; chaos versus classificeren, bewaren en archiveren; vergankelijkheid; herinnering en geschiedenis; tijd; spreken en zwijgen. Alleen op basis van Reininks film zou je, met voor elk van deze onderwerpen een hoofdstuk, een heel boek kunnen schrijven.
In dat boek zou ook meer dan een halve eeuw recente popcultuurgeschiedenis vervat zijn. Want ja, Selleslags genoot behalve door zijn straatfotografie vooral door zijn foto’s van rock- en popsterren bekendheid: Orbison, Hendrix, Jagger, McCartney en vele, zeer vele anderen. Sommige van zijn foto’s zijn iconisch en ik vraag me af of ze wel voldoende internationaal bekend zijn.
Reinink is er op de een of andere manier in geslaagd om aanwezig te zijn bij het leegmaken van Selleslags’ woning. Zij stelt haar camera discreet op. Er is nooit een rechtstreeks contact tussen filmer en gefilmde(n). Reinink focust op details: een door de wind beroerd gordijn, vochtplekken in een hoek van de kamer, de sporen die lijsten op een wand achterlaten nadat ze daar vele jaren hebben gehangen.
Het Selleslags-archief is een puinhoop. Elke systematiek lijkt te ontbreken. Alles zit door elkaar: reportages en familiefoto’s; afdrukken en negatieven; vergeten foto’s en iconisch materiaal. Kijk, Eddy Merckx op een tandem. Kijk, mijn vrouw toen ik haar voor het eerst zag. Er is geen beginnen aan. ‘Je hebt een heel leven nodig om het allemaal te bekijken,’ zegt iemand op een bepaald moment.
Herman Selleslags was niet bepaald de kampioen van de zorgvuldige archivering. Hij ging op in zijn opdrachten en in alle avonturen die hij daardoor beleefde, en bekommerde zich veel minder om het bewaren van de resultaten van zijn werk. Op een bepaald moment zegt hij het ook: niet het verleden of de toekomst, enkel het heden bestaat. Dat laat hem toe om bij het fotograferen volledig op te gaan in het getuige-zijn van gebeurtenissen. (Niet in de gebeurtenissen zelf dus. Wie ooit zelf fotografeerde, herkent het fenomeen: door bezig te zijn met het vastleggen ervan ben je er niet echt bij, belééf je het niet. Meer zelfs, het documenteren van gebeurtenissen is vaak een alibi om er niet bij te hoeven zijn. De opvallende afwezigheid van papa-fotograaf in vele familiealbums getuigt hiervan.)
Een na een worden de dozen naar buiten gedragen, langs het bord ‘te koop’ dat in het voortuintje een volgende huiseigenaar moet verleiden. Het archief gaat naar het Fotomuseum. Waar sommige foto’s hier nog vochtschade opliepen, als ze al niet door katten werden bepist, zullen ze daar door gehandschoende handen worden geïnventariseerd, geclassificeerd, voor het nageslacht bewaard.
Maar niet allemaal. Een opvallend beeld is dat van Herman bij een vuilnisemmer in de tuin. De scène wordt van in het huis gefilmd, voyeuristisch want de oude fotograaf lijkt zich niet van de camera bewust. Net daarvoor bladerde hij door een album waarin hij foto’s bewaarde van de vrouw met wie hij vijfenvijftig jaar samen door het leven is gegaan. Nu zien we hem bij die vuilnisemmer datzelfde album verscheuren. Het beeld en de suggestie die er minstens in zit contrasteren scherp met een ander beeld, eerder in de film: van zoon Jan die huilt bij het bekijken van foto’s van zijn moeder, de beeldschone Sonja Cantré, die in 2014 overleed.
Enkel het heden bestaat. Herman wil bepaalde zaken niet meer zien, niet meer lezen. Hij wil niet dat zijn herinneringen door emoties worden bezwaard, emoties die hij niet meer aankan. ‘Laat ons afspreken dat we over bepaalde belangrijke zaken niet spreken,’ zegt hij. Zijn spreken is een af-spreken. Zoals in afwerken: een laatste spreken.
‘Hier is het begonnen,’ zegt hij bij een van zijn eerste foto’s. ‘Nu is het einde begonnen,’ voegt hij daar aan toe. Enkele maanden na het voltooien van de film, en dus na het verlaten van zijn woning en archief, overleed Herman Selleslags (1938-2024).
De film van Aldine Reinink is te bekijken op VRT MAX: https://www.vrt.be/vrtmax/a-z/life-will-give-you-pictures/2025/life-will-give-you-pictures/
