Het is duidelijk: als je in het openbare domein mensen
wilt fotograferen, heb je hun toestemming nodig. Maar geldt dat ook wanneer het
je in de eerste plaats te doen is om de situatie waarin die mensen figureren,
wanneer ze een levend onderdeel van die situatie vormen? Als je dan eerst om hun
toelating vraagt, verstoor je de situatie en wordt het vastleggen ervan
onmogelijk. In dat geval, ben ik geneigd te zeggen, heb je die uitdrukkelijke
toestemming niet nodig, op voorwaarde dat je de personen met respect behandelt.
Hebben ze het niet graag – als ze het al merken, uiteraard, dat je hen
fotografeert – dan zullen ze het wel laten blijken en kunnen ze jou er eventueel
op aanspreken.
Deze foto’s gaan over vrouwen. Over schoonheidsidealen
en mode en jeugdigheid in de eerste foto, over tijd en wat de ongenadige tijd
met vrouwen doet in de tweede. Zonder de aanwezigheid van de vrouwen in het
beeld, zouden de foto’s niets of in elk geval veel minder zeggen. Het lijkt ook
aangewezen dat deze vrouwen – die ik overigens niet kende – niet merkten dat ze werden
gefotografeerd. Maar, zo blijkt duidelijk uit het resultaat, ze merkten het
wél. En daardoor krijgen beide foto’s een heel andere invulling. Plots gaan ze
meer over de relatie tussen de gefotografeerde vrouwen en de fotograaf, dan
over de situatie waarin die vrouwen figureerden. Beide vrouwen lijken
onaangenaam verrast door de indiscretie van de fotograaf. Maar, moet ik er
meteen aan toevoegen, in beide gevallen heeft de fotograaf hun
gelaatsuitdrukking pas bij het beoordelen van zijn foto’s op het scherm
opgemerkt. Tijdens het afdrukken had hij telkens niet in de gaten dat deze
vrouwen hém in de gaten hadden.
En, hoor ik u vragen, hoe zit dat nu met dat respect?
Ik geef toe, we bevinden ons hier op de rand – al vind ik persoonlijk niet dat
de in deze situaties figurerende vrouwen door mij respectloos werden behandeld.
We moeten overigens ook niet té streng zijn. Als wij preuts en principieel argumenten
als privacy en persoonlijke integriteit en dergelijke hanteren, ondergraven wij
de openbaarheid van het openbaar domein, en ontzeggen wij onszelf veel spontane
schoonheid en spanning in onze zo al overgereguleerde levens.
Brugge - 060313
Rouen (F) - 060303
