STEFAN HERTMANS, VERSCHUIVINGEN 2/3
parafrase/werknotities
*
Oorspronkelijk mikte publiciteit op statusbehoefte: willen zijn zoals de anderen. In de huidige clickcultuur wil de publiciteit ons overtuigen dat we diegene willen worden waarvan we nog niet wisten dat we het zijn. Politieke propaganda werkt niet anders en is derhalve een vorm van sluipende, niet openlijke indoctrinatie. Lifestyle haalt het van ideologie. Zelfbevestiging (clicken in functie van vorig clickgedrag) leidt tot radicalisering, fake truth en polarisatie. De persoonlijke vrijheid die de clickers menen te hebben is illusorisch.
*
Sociaaldemocratie is het evenwicht tussen welbegrepen eigenbelang en algemeen belang. Tijdens de coronapandemie bleek hoe broos dat evenwicht is. In combinatie met een te grote sociaaleconomische ongelijkheid vormt dit de voedingsbodem voor totalitarisme.
*
Kritiek veronderstelt ambivalentie. Geen ontwikkeling zonder onzekerheid. Wie dat niet aanvaardt en enkel simpele waarheden koestert, vervalt in autoritarisme en populisme en beschuldigt de voortdurend twijfelende en verschuivende wetenschap en de politiek van elitisme. Het sofisme, dat zich niet inlaat met argumenten en bewijzen, valt moeilijk te weerleggen. De jacht op zondebokken is geopend. De weg ligt open voor complottheorieën en repressie.
*
Persoonlijke vrijheid is niet universaliseerbaar want ze werkt ongelijkheid in de hand. En ook in het identitaire denken overheerst het verschil in plaats van de solidariteit. Cultureel tribalisme verdringt de idee van een universeel humanisme en een inclusieve samenleving. Bijvoorbeeld de emancipatie van seksuele en raciale minderheden verwatert tot een exclusivisering van de seksuele verbeelding en tot een nieuwe uitsluiting op basis van kleur. Dat is geen verrijking maar een verarming.
*
De publieke ruimte is tegenwoordig meer een speelveld voor agressief machismo dan een plek van socialisering. In de buitenwereld vindt nu de verabsolutering van het eigene plaats in plaats van de relativering ervan en de aanpassing aan de Ander. Heel wat mannen kunnen de overgang naar de gendergelijke samenleving niet verwerken. Frustratie leidt tot agressie in plaats van tot zelfbeheersing. Machismo is de uitlaatklep voor opgekropte woede omwille van de gewijzigde rol van de mannelijke sekse. Achter het toxische mannelijke geweld schuilt geen programma, enkel ongeleide energie en radeloosheid.
*
Democratie zal altijd door het meningsverschil worden gekenmerkt; een definitieve consensus is illusorisch. Maar men mag zich in het eeuwige conflict niet van vijand vergissen. Zo moeten de individuen die samen de klimaatbeweging vormen de multinationale lobby’s aanpakken in plaats van elkaar te culpabiliseren. Sensibilisering en vriendelijke mobilisaties zijn niet genoeg, politieke macht moet worden verworven. Men moet zijn tegenstanders niet te zacht willen aanpakken. Een cordon sanitaire heeft wel degelijk zin. Vrije meningsuiting moet begrensd worden.