Uli Edel heeft tweeënhalf uur nodig om al deze feiten, en
nog veel meer, in kaart te brengen. Hij heeft daarbij ook oog voor de
uitstappen naar een Al Fatah-opleidingskamp in Palestina en de bevrijding van
een gekaapt vliegtuig in Mogadishu. Tot de eisen van de Al Fatah-kapers behoorde
de vrijlating van elf RAF’ers. Nadat Duitse elitetroepen de gijzelingsactie verijdelden,
pleegden de overgebleven RAF-kopstukken in Stammheim zelfmoord. En ja, Edel
laat er inderdaad geen twijfel over bestaan: Baader, Ennslin en Raspe pleegden wel
degelijk zelfmoord en werden niet vermoord, zoals de Baader-Meinhof-mythologen graag
de feiten voorstelden. Een dag na deze drievoudige zelfmoord maakte de ‘tweede
generatie’ in koelen bloede Schleyer af. Dat gebeurde op 18 oktober 1977 in een
herfstig bos. Hiermee valt het doek over ‘de Duitse Herfst’ – én over de RAF,
dat op maar weinig sympathie meer kon rekenen. (Klik hier voor
een uitvoerigere samenvatting.)
Edel probeert gedurende deze razendsnelle rollercoaster
van geweld bij de feiten te blijven: pro en contra komen aan bod, het beeld is genuanceerd.
Hij maakt duidelijk waarom de RAF de actie boven de theorie plaatste. Een van
de redenen was dat de nieuwe naoorlogse generatie niet, zoals die van haar
ouders, daden- en gedachteloos mee wilde opstappen met het oprukkende fascisme –
zoals zij het steeds machtiger wordende militair-industrieel complex dat de
politiek en de politie in zijn zak had noemde. Edel maakt gebruik van
historisch beeldmateriaal, maar ook de verfilmde scènes, en zeker ook de
massascènes van betogingen en oproer, zijn bijzonder geloofwaardig, mede
dankzij de zorgvuldig opgebouwde decors en de uitstekende acteerprestaties (met
onder meer Martina Gedeck als Ulrike Meinhof en Bruno Ganz als Horst Herold, de
topambtenaar die de antiterreuracties leidt). Ik heb tweeënhalf uur
gefascineerd zitten kijken. Edel verbloemt niets – er komt dus nogal wat geweld
aan te pas, geweld aan beide zijden overigens. We krijgen ook te zien hoezeer
de RAF-kopstukken ook maar menselijk waren, in al hun onmenselijkheid: ze laten
zich tot megalomanie en onredelijke driftbuien verleiden, maar gaan evenzeer
aan twijfel en doorgedraaid fanatisme ten onder. Alles bij elkaar krijgt de
kijker wel voluit de kans om een eigen oordeel te vellen. Der Baader Meinhof Komplex is noch een ophemeling noch een totale
veroordeling van de politieke groepering die in de jaren zeventig het nog
altijd van zijn oorlogswonden herstellende (West-)Duitsland in een wurggreep
hield.
PS - Het eerste
weekend van Bernard Schlink, dat ik een tijdje geleden las, gaat verder
waar Der Baader Meinhof Komplex van
Uli Edel stopt. Vrienden van vroeger komen samen in een villa. Een van hen is
een oud-RAF-militant die net zijn gevangenisstraf heeft uitgezeten. Het feit
dat hij iemand heeft vermoord, blijft aan hem kleven: het maakt een normale
relatie met hem onmogelijk. Het zal nog wel zijn tijd duren vooraleer de oude
wonden en verscheurdheden van het recente terreurverleden uit de Duitse samenleving
zijn verdwenen – net zoals daar trouwens ook de nazi- en Stasi-spoken zijn blijven
rondwaren.
