Dag Pascal,
Ik leerde Patricia de Martelaere kennen in 1989 door haar te lezen. Ik nodigde haar uit voor een literair festival. Ze kwam en logeerde in ons huis. Ze was zo mooi kwetsbaar, zo eenzelvig, schuw, maar tegelijkertijd warm en dankbaar voor een ontvangst zonder vragen of opgedrongen aandacht. Alle jaren daarna las ik haar romans en essays. Nu is ze op 51-jarige leeftijd gestorven aan een hersentumor.
Volgens het Tibetaans dodenboek, dat zij bestudeerde, wordt 'de overledene in verschillende fasen en stadia na zijn dood geconfronteerd met beelden, gevoelens en neigingen uit zijn vroegere leven, waarbij hij telkens voor de keuze staat - als hij tenminste bewust genoeg is om nog maar te beseffen dat er een keuze is - zich erdoor te laten meeslepen of zich ervan te distantiëren.'Kun je je oefenen in sterven?
Oefenen in sterven betekent, zegt Patricia de Martelaere, oefenen in veranderen.
'Om met verandering te kunnen omgaan en om zelf te kunnen veranderen is niet zozeer een inspanning nodig, als wel een groot vermogen om los te laten. Iedere verandering betekent, alles welbeschouwd, de dood van het oude ik, en wie zonder wrok, spijt of verbetenheid 'zichzelf' kan laten gaan, leert dus in het klein, hoe hij zal moeten sterven. Maar tegelijk leert hij natuurlijk ook, en zelfs in de eerste plaats, hoe hij moet leven. Want wat is leven anders dan het ondergaan - met zwier of met verzet - van een continue reeks van veranderingen? Oefenen in leven is oefenen in sterven. Leven en dood zijn complementair.'
'Het doel van het leven is hetzelfde als dat van de dood: de verlossing, de bevrijding van alle ballast die het bewustzijn vastketent. Want - dat is de onderliggende gedachte - het ware bewustzijn is niet dat van een concreet persoon met specifieke karaktertrekken en neigingen. In zijn diepste natuur is het bewustzijn onpersoonlijk, vrij van alle bindingen en dus leeg, maar tegelijk vol en ongehinderd.'
Vale,
Remco
